Ένας τεράστιος ιός που κρύβεται στο έδαφος της Φινλανδίας άφησε άφωνο τον κόσμο της επιστήμης.

Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Jyväskylä στη Φινλανδία ανακάλυψαν για πρώτη φορά έναν γιγάντιο ιό στη χώρα, τον οποίο ονόμασαν ιό Jyvaskyla. Η ανακάλυψη αυτή παρουσιάζεται σε λεπτομέρεια σε νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό eLife στις 16 Απριλίου 2025.

Ο συγκεκριμένος ιός είναι περίπου διπλάσιος σε μέγεθος σε σύγκριση με τον ιό της γρίπης ή του κορονοϊού, γεγονός που τον καθιστά ιδιαίτερα εντυπωσιακό και επεκτείνει το γνωστό γεωγραφικό φάσμα εμφάνισης γιγάντιων ιών.

Τι ξεχωρίζει τους «γιγάντιους» ιούς από τους συνηθισμένους;

Οι γιγάντιοι ιοί διαφέρουν σημαντικά από τους κοινούς ιούς, καθώς φτάνουν σε μέγεθος που συγκρίνεται με αυτό κάποιων βακτηρίων – τόσο ως προς τη φυσική τους διάσταση όσο και τη γενετική τους πολυπλοκότητα. Ενώ οι περισσότεροι ιοί προσβάλλουν ζώα ή ανθρώπους, αυτοί οι «κολοσσοί» επιτίθενται κυρίως σε μονοκύτταρους οργανισμούς όπως οι αμοιβάδες.

Ο ιός Jyvaskyla, με διάμετρο περίπου 200 νανόμετρα, είναι σχεδόν διπλάσιος από τους ιούς της γρίπης. Παρότι δεν είναι ορατός με γυμνό μάτι, κατατάσσεται ανάμεσα στους μεγαλύτερους γνωστούς ιούς, προσδίδοντάς του τον χαρακτηρισμό «γίγαντας».

Εντυπωσιακό είναι και το γενετικό τους υλικό: διαθέτουν γονίδια που μέχρι πρότινος θεωρούνταν αποκλειστικά χαρακτηριστικά της κυτταρικής ζωής, αμφισβητώντας έτσι τα σαφή όρια μεταξύ ιών και ζωντανών οργανισμών και προκαλώντας ερωτήματα για την εξελικτική τους πορεία.

Η ανακάλυψη του ιού: από τη φύση στο μικροσκόπιο

Η ομάδα του Κέντρου Νανοεπιστημών στο Πανεπιστήμιο Jyväskylä απομόνωσε τον ιό μέσω συνδυασμού περιβαλλοντικών δειγμάτων και καλλιεργειών του μικροοργανισμού Acanthamoeba castellanii, ενός συνηθισμένου ξενιστή των γιγάντιων ιών. Η ταυτοποίηση έγινε με προηγμένες τεχνικές, όπως μικροσκοπία ιόντων ηλίου και αλληλούχηση DNA.

Το γενετικό αποτύπωμα του ιού Jyvaskyla αποκάλυψε συγγένεια με την οικογένεια των ιών της Μασσαλίας, που είχαν εντοπιστεί στη Γαλλία. Η γενετική αυτή σύνδεση ενισχύει την ιδέα ότι τέτοιοι ιοί είναι διαδεδομένοι σε πολύ μεγαλύτερη γεωγραφική κλίμακα απ’ ό,τι γνωρίζαμε και ίσως μοιράζονται κοινή εξελικτική καταγωγή.

Η ανακάλυψη αυτή προέκυψε μέσα από μια διεθνή επιστημονική συνεργασία, υπογραμμίζοντας τη διεθνή σημασία και το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη μελέτη τέτοιων ιογενών μορφών ζωής.

Οι γίγαντες του παγετού: πέρα από τα τροπικά νερά

Μέχρι σήμερα, οι περισσότεροι γιγάντιοι ιοί είχαν εντοπιστεί σε θερμά και υγρά περιβάλλοντα – όπως λίμνες της Ευρώπης και υγροβιότοποι της Νότιας Αμερικής. Η εμφάνιση του ιού Jyvaskyla στη Φινλανδία ανατρέπει αυτή την υπόθεση, δείχνοντας πως αυτοί οι οργανισμοί μπορούν να επιβιώνουν και σε ψυχρά οικοσυστήματα, πιθανώς πιο συχνά απ’ ό,τι υποθέταμε μέχρι σήμερα.

Η καθηγήτρια μικροβιολογίας Lotta-Riina Sundberg, εκ των βασικών συγγραφέων της μελέτης, σημείωσε πως η ανακάλυψη φωτίζει τον ρόλο των γιγάντιων ιών στη διαμόρφωση των μικροβιακών κοινοτήτων. Όπως εξηγεί, οι ιοί αυτοί πιθανόν συμβάλλουν στον έλεγχο των πληθυσμών αμοιβάδων και επηρεάζουν τη δυναμική των οικοσυστημάτων τους.

Πέρα από την επιστήμη: ένας βιοτεχνολογικός θησαυρός;

Η μελέτη του ιού Jyvaskyla και άλλων αντίστοιχων «γιγάντων» μπορεί να προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για τη σχέση ιού-ξενιστή, τη γονιδιακή πολυπλοκότητα και την εξελικτική βιολογία. Επιπλέον, οι μοναδικές ιδιότητές τους ενδέχεται να ανοίξουν νέους δρόμους στη βιοτεχνολογία – από την επεξεργασία γονιδίων έως τη συνθετική βιολογία.

Η ύπαρξη γονιδίων με ιδιότητες που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν αδιανόητες για ιούς, υποδεικνύει ότι αυτοί οι οργανισμοί ίσως αποτελούν ένα νέο, ανεξερεύνητο εργαλείο για τη μελλοντική επιστήμη και τεχνολογία.

Πηγή: Daily galaxy