η (αυτονόητη) προσβασιμότητα των αόρατων ΑΜΕΑ στις τηλεοπτικές εκπομπές χρήζει νομοθετικής ρύθμισης…Εκεί καταντήσαμε;
Κάποτε, στην δεκαετία του ’90, όταν δίδασκα σαν συμβασιούχος σ’ ένα τριτοβάθμιο τεχνολογικό ίδρυμα, στο ΤΕΙ Αθήνας για την ακρίβεια, στο ισόγειο ενός τριώροφου κτιρίου με συνάντησε μία φοιτήτρια που είχε κινητικά προβλήματα. Εμφανή και έντονα κινητικά προβλήματα. Από αυτά που, όταν την κοιτούσες να προσπαθεί να κινηθεί στηριζόμενη στο αναπηρικό βοήθημα στήριξης, το μπαστούνι στήριξης, και παρατηρούσες την εξοντωτικά δύσκολη προσπάθεια που κατέβαλε, ένιωθες ένοχα για αυτά που της έλαχαν από τη μοιρασιά των αδικιών της ζωής και της τράπουλας των προβλημάτων.
Τα μαθήματα εκείνου του εξαμήνου τα δίδασκα στον τρίτο όροφο του κτιρίου και για να φθάσεις εκεί ψηλά ο μόνος τρόπος ήταν τα αρτιμελή ποδάρια που έχουμε οι τυχεροί της ζωής (όσο τα έχουμε). Και, για να πω την μαύρη αλήθεια, ήταν κουραστικό το ανέβασμα. Λαχάνιαζες.
Η φοιτήτρια με ρώτησε: «Είστε ο κ. Κονιόρδος;» «Δυστυχώς ναι», της απάντησα, με το συνηθισμένο μου αστειάκι για να «σπάσω τον πάγο». Η κοπελιά μου ζήτησε να αναλάβω την πτυχιακή της. Προσπάθησα να την αποτρέψω. Τα χρόνια εκείνα οι συμβασιούχοι ήμασταν εργασιακά μετέωροι: Δεν γνωρίζαμε αν την επόμενη ακαδημαϊκή χρονιά θα μας προσλάμβαναν και, επομένως, αν η φοιτήτρια ή ο φοιτητής του οποίου την πτυχιακή επέβλεπες δεν προλάβαινε να την ολοκληρώσει εντός του εξαμήνου ή του έτους που είχε αναλάβει να την διεκπεραιώσει, δεν θα ήταν ό,τι καλύτερο για εκείνη ή εκείνον. Θα έπρεπε να ξαναρχίσει την διαδικασία από την αρχή την επόμενη χρονιά, ή να αναζητήσει άλλον επιβλέποντα για να ολοκληρώσει την ημιτελή προσπάθεια, αν επέτρεπε κάτι τέτοιο ο επόμενος εκπαιδευτικός.
Αφήστε που σε αρκετές περιπτώσεις – αν και όχι πάντα – οι μόνιμοι διδάσκοντες όταν έβλεπαν φοιτήτριες ή φοιτητές να έχουν επιλέξει συμβασιούχο καθηγητή να επιβλέψει την πτυχιακή τους, την ώρα της κρίσεως, της εξέτασης της πτυχιακής δηλαδή, ευφραίνονταν με την δημιουργία κλίματος επίδειξης εξουσίας και βαθμολογούσαν αναλόγως.
Προσπάθησα να της τα εξηγήσω όλα αυτά και να την προϊδεάσω για το ρίσκο που έπαιρνε σε βάρος της βαθμολογίας που ενδεχομένως ευελπιστούσε να αποκομίσει από την υποστήριξη της πτυχιακής της, έχοντας για επιβλέποντα έναν συμβασιούχο.
Καθώς δεν την είχα συναντήσει ποτέ στην αίθουσα διδασκαλίας, χρησιμοποίησα τα ύστατα επιχειρήματα που βλακωδώς νόμιζα πως θα την κάμψουν: «Μα δεν σας έχω συναντήσει ποτέ στην τάξη», και: «Συνήθως οι διδάσκοντες, πριν αναλάβουν την επίβλεψη μίας πτυχιακής, επιθυμούν να έχουν μία εικόνα των ενδιαφερόντων και των ικανοτήτων των φοιτητριών ή των φοιτητών».
«Μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία», συμπλήρωσα ψελλίζοντας, αβέβαιος για την πειθώ των επιχειρημάτων μου.
«Έχετε αναρωτηθεί ποτέ, Δάσκαλε, πώς θα μπορούσα να ανεβώ τα σκαλοπάτια μέχρι τον 3ο όροφο, στις αίθουσες του οποίου πραγματοποιούνται σχεδόν όλα τα μαθήματα του εξαμήνου στο οποίο είμαι εγγεγραμμένη;» Και πρόσθεσε: «Όταν, σπάνια, το επιτρέπουν οι αντοχές μου και τα καταφέρνω, έξω από κάποιες αίθουσες υπάρχουν σε αρκετές περιπτώσεις ανακοινώσεις του τύπου ‘Το μάθημα αναβάλλεται για έκτακτους λόγους, λόγω κλπ κλπ’. Έτσι αναγκάζομαι να καραδοκώ στο ισόγειο, περιμένοντας όποιον διδάσκοντα ή διδάσκουσα χρειάζομαι να συναντήσω και να εκθέσω το πρόβλημά μου, το αίτημά μου», με αποστόμωσε.
Τον καιρό εκείνο δεν υπήρχαν ούτε διαδίκτυο όπου να αναρτώνται οι αναβολές των μαθημάτων, ούτε ράμπες, ούτε ανελκυστήρες, ούτε αναβατόρια ώστε να διευκολύνονται οι ΑΜΕΑ φοιτητές.
Τα χρόνια κύλησαν και τα δύο τεχνολογικά ιδρύματα, το ΤΕΙ Αθήνας και το ΤΕΙ Πειραιά συνενώθηκαν εις σάρκα μία και μετεξελίχθηκαν σε Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής.
Τα πράγματα έχουν αλλάξει αρκετά, εν μέρει ή εν πολλοίς, και αυτό το διαπιστώνει κανείς από το γεγονός ότι λειτουργεί Μονάδα Ισότιμης Πρόσβασης Ατόμων με Αναπηρία και Ατόμων με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες, από την προσβασιμότητα και τον εξοπλισμό των εσωτερικών και εξωτερικών χώρων, όπως και από την διεξαγωγή του 1ου Πανελλήνιου Φοιτητικού Διαγωνισμού Σχεδιασμού Προϊόντος για ΑΜΕΑ, και όσα ιδιαίτερα χρήσιμα περιγράφονται εδώ.
Το ερώτημα όμως είναι τι ακριβώς συμβαίνει εκτός των ελάχιστων δημόσιων χώρων όπου αντιμετωπίζονται οι ΑΜΕΑ με σεβασμό;
Στην κοινωνία του τηλεοπτικού θεάματος, για παράδειγμα, τι έχει αλλάξει;
Αν είστε ΑΜΕΑ και θέλετε να συμμετάσχετε σε ένα τηλεοπτικό παιχνίδι θα σας αφήσουν;
Θα σας παραθέσω μια ιστορία υπό τον τίτλο «Ποιος θέλει να γίνει εκατομμυριούχος;», όπως αναρτήθηκε σε κοινωνικό δίκτυο:
«Και ποιος δεν θα το ήθελε; Μια φίλη από την Ικαρία, η Μαρία Ράπτη , είχε την ιδέα να πάμε να παίξουμε παρέα στο γνωστό τηλεπαιχνίδι του ΑΝΤ1, σε κάποιο κυριακάτικο επεισόδιο για δύο συμπαίκτες. Όταν όμως επικοινώνησε με την παραγωγή για να δηλώσει τη συμμετοχή μας, η υπεύθυνη στράβωσε. «Έχετε δει σε άλλα τηλεοπτικά παιχνίδια να παίζουν ΑΜΕΑ; ΟΧΙ!», αυτή ήταν η απάντησή της. Η φίλη μου αντέδρασε έντονα και διαμαρτυρήθηκε δηλώνοντας ότι προτίθεται να κοινοποιήσει το θέμα, με αποτέλεσμα οι υπεύθυνοι του σταθμού να υπαναχωρήσουν επιρρίπτοντας την ευθύνη στην συγκεκριμένη υπάλληλο.
Εχθές λοιπόν μας κάλεσαν να δώσουμε συνέντευξη και να εξοικειωθούμε με τον χώρο των γυρισμάτων. Αγκαζάρισα τον αδερφό μου να με μεταφέρει ως το στούντιο Kapa στα Σπάτα παίρνοντας άδεια από τη δουλειά του. Φτάνουμε ως εκεί, το πλατό, μια μεγάλη εξέδρα, δεν ήταν ακριβώς προσβάσιμο για αμαξίδια, υπήρχαν πέντε σκαλοπάτια και φυσικά καμία πρόβλεψη για ράμπα. Παρόλα αυτά ο αδερφός μου με ανέβασε και βρεθήκαμε μπροστά στις κονσόλες του παιχνιδιού. Άλλο πρόβλημα παρουσιάστηκε τότε: οι καρέκλες των παικτών είναι υπερυψωμένες και δεν υπήρχε τρόπος να καθίσω σ’ αυτές. Δήλωσα ότι δεν έχω κανένα θέμα να παίξω καθισμένος στο αμαξίδιο. Ούτε αυτό όμως έγινε δεκτό με την αιτιολογία ότι θα χαλούσε το πλάνο. Αντιπρότεινα να τοποθετηθεί το αμαξίδιο σε κάποιο ελαφρά υπερυψωμένο βάθρο ή πόντιουμ ώστε να έρθουμε στο ίδιο ύψος. Το αρνήθηκαν χωρίς κάποιον πειστικό λόγο κι έτσι, με εύσχημο τρόπο με απέκλεισαν από το παιχνίδι.
AdvertisementΑυτά τα ωραία συμβαίνουν στην ελληνική τηλεόραση εν έτει 2025, έχω μάλιστα την εντύπωση ότι μόνο εδώ θα μπορούσε να προκύψει μια τέτοια κατάσταση. Πολύ μελάνι έχει χυθεί στις μέρες μας για την ομοφοβία ή τον μισογυνισμό, και δικαίως, ο αποκλεισμός των αναπήρων όμως θεωρείται περίπου φυσιολογικός και αυτονόητος και κανενός το αυτί δεν ιδρώνει.
AdvertisementΔεν συνηθίζω να το ζητώ αυτό από τους διαδικτυακούς μου φίλους και το γνωρίζετε όλοι, θα παρακαλούσα όμως κατ’ εξαίρεσιν να το κοινοποιήσετε, ελλείψει φιλότιμου και ευαισθησίας, το κράξιμο είναι το μόνο που μπορεί να αποδώσει καρπούς.»
Παραθέτω την παραπάνω ιστορία στην διαδικτυακή εφημερίδα που με φιλοξενεί, μια ιστορία που έτσι κι αλλιώς έχει γίνει viral στα κοινωνικά δίκτυα, με την αμυδρή ελπίδα πως στην εποχή του άκρατου ναρκισσισμού που ζούμε και του ψεύτικου απόλυτα ωραίου που προβάλλεται τηλεοπτικά, θ′ αρχίσει να επιδεικνύεται ο σεβασμός που επιβάλλεται στους αόρατους ΑΜΕΑ.
Αν βάλετε στην μηχανή αναζήτησης τις λέξεις «αμεα huffpost», θα βρείτε πολύ ενδιαφέροντα άρθρα για τις στερεοτυπικές κοινωνικές αντιδράσεις για την αναπηρία.
Και όπως αφηγείται υποδειγματικά το άρθρο Το ΑμεΑ* που κέρδισε τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο «…Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύει η πλειοψηφία, τα άτομα με ειδικές ανάγκες δεν έχουν κόμπλεξ με την αναπηρία τους. Μάλλον οργή με την ‘αορατότητά’ τους έχουν. Τα ΑμεΑ δουλεύουν, σπουδάζουν, ερωτεύονται, χωρίζουν, αγαπούν, μισούν. Είναι το ίδιο ικανά για το καλό και το κακό, έχουν τα ίδια όνειρα και τις ίδιες φιλοδοξίες με τον καθένα από εμάς…»
Ιδιαίτερα οι τηλεοπτικές εκπομπές που υποτίθεται πως προσφέρουν και κάποια στοιχεία εγκυκλοπαιδικής γνώσης στο φιλοθεάμον κοινό θα έπρεπε να είχαν υιοθετήσει προ πολλού μια άλλη προσέγγιση που να ικανοποιεί και τον ναρκισσισμό περί τηλεοπτικού πλάνου και την ουσία του θέματος.
Εκτός κι αν ακόμη και αυτό, η (αυτονόητη) προσβασιμότητα των αόρατων ΑΜΕΑ στις τηλεοπτικές εκπομπές χρήζει νομοθετικής ρύθμισης…
Εκεί καταντήσαμε;
Μιχάλης Κονιόρδος , εκπαιδευτικός https://www.core-econ.org/
