Η χώρα και η Δικαιοσύνη θα ταλαιπωρούνται για πολλά χρόνια.

Ο ΟΠΕΚΕΠΕ είναι ο διαπιστευμένος ελληνικός Οργανισμός Πληρωμών των κοινοτικών ενισχύσεων για την αγροτική και κτηνοτροφική πρωτογενή παραγωγή. Ιδρύθηκε το 1998, εποπτεύεται από τον Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και διαχειρίζεται κοινοτικές ενισχύσεις ύψους περίπου 3 δισ. ευρώ τον χρόνο.

Όπως σε όλα σχεδόν τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., έτσι και στη χώρα μας ακούστηκαν κατά καιρούς παρατράγουδα κατά τη διαχείριση των κοινοτικών ενισχύσεων, ιδίως όσον αφορά την πιστοποίηση των δικαιούχων και το ύψος των ενισχύσεων, λόγω υποβολής ψευδών στοιχείων. Επενέβη η OLAF, που είναι η αρμόδια υπηρεσία της Ε.Ε. για απάτες σε κοινοτικό χρήμα, διαπίστωσε συγκεκριμένες απάτες — κάποιες σε σχέση με βοσκοτόπια — και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέβαλε στη χώρα μας τεράστια πρόστιμα, τα οποία αμφισβητούμε σε ευρωπαϊκά δικαστήρια.

Από το 2020 υπήρξαν καταγγελίες για την επιδότηση επιλέξιμων βοσκοτοπιών με ψευδείς δηλώσεις. Ζητήθηκαν εξηγήσεις από τις Βρυξέλλες, οι οποίες δεν δόθηκαν. Απομακρύνθηκε η αρμόδια υπάλληλος που τις διαπίστωσε και, σύμφωνα με πληροφορίες στα ΜΜΕ, όσοι τόλμησαν να καταγγείλουν υπέστησαν ελέγχους.

Παρά τις καταγγελίες, ούτε οι εκάστοτε αρμόδιοι Υπουργοί ούτε οι εισαγγελικές αρχές επενέβησαν, με αποτέλεσμα να παρέμβει η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, η οποία απέστειλε κλιμάκιο της για έρευνα στα γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ στην Αθήνα.

Όταν όμως του απαγορεύτηκε η είσοδος στα γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ, ξέσπασε σκάνδαλο. Ο Πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ παραιτήθηκε, με παρέμβαση του Πρωθυπουργού άρχισε η έρευνα, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, ενώ συνεχώς αποκαλύπτονται πράξεις απάτης. Συνεχίζεται η συζήτηση του θέματος στα ΜΜΕ, βρήκαν θέμα οι γελοιογράφοι και πολλοί ανησυχούν αν η Ε.Ε. θα συνεχίσει να καταβάλλει αγροτικές ενισχύσεις, οι οποίες για κάποιες ηπειρωτικές περιοχές αποτελούν τον μοναδικό πόρο ζωής.

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, που είναι αρμόδια για τη διερεύνηση της απάτης σε βάρος του κοινοτικού χρήματος, άρχισε με κλιμάκιό της στα γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ τον έλεγχο της διαχείρισης των επιδοτήσεων για τα επιλέξιμα βοσκοτόπια, για την περίοδο 2019–2022. Ήδη από το 2012 η χώρα μας είχε δηλώσει και είχε εισπράξει επιδοτήσεις για περισσότερα βοσκοτόπια από όσα είχε καταγράψει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με αποτέλεσμα να της επιβληθούν πρόστιμα ύψους 450 εκατ. ευρώ, για τα οποία έχουμε προσφύγει στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια.

Το 2019, με απόφαση του τότε Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης, δόθηκε η δυνατότητα να δεσμεύονται επιλέξιμα βοσκοτόπια σε νησιά ή σε μέρη της ηπειρωτικής Ελλάδας μακριά από τον τόπο εγκατάστασης του κτηνοτρόφου. Ως αποτέλεσμα, την περίοδο 2019–2020 πολλαπλασιάστηκαν οι δηλώσεις για επιλέξιμα βοσκοτόπια που βρίσκονταν σε άλλα, μακρινά μέρη, και εισπράχθηκαν ενισχύσεις για κτηνοτρόφους — π.χ. κάποιον που βρισκόταν στην Κρήτη, ενώ τα βοσκοτόπια δηλώνονταν στη Φλώρινα ή στη Νάξο.

Στη συνέχεια, υπάλληλος του ΟΠΕΚΕΠΕ, με εντολή του τότε Προέδρου του, συνέκρινε τις δηλώσεις για βοσκοτόπια, για τα οποία είχαν δοθεί επιδοτήσεις σε διαφορετικά έτη, και διαπίστωσε, βάσει του Ε9, ότι ανήκαν σε άλλους ιδιοκτήτες. Ωστόσο, ο Πρόεδρος απομακρύνθηκε και η υπάλληλος απομονώθηκε.

Το 2021, με οδηγίες του επόμενου Προέδρου (υπήρξε συχνή αλλαγή προέδρων), οι έλεγχοι γίνονταν για ένα μόνο έτος, χωρίς σύγκριση με τις δηλώσεις προηγούμενων ετών.

Το 2023, ο τότε Πρόεδρος μπλόκαρε ως ύποπτα 6.000 ΑΦΜ. Στη συνέχεια όμως, ο Πρόεδρος καρατομήθηκε και τα παραπάνω ΑΦΜ ξεμπλοκαρίστηκαν με απόφαση του τότε Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης.

Το 2023 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέβαλε στη χώρα μας, για τις απάτες στις αγροτικές ενισχύσεις, πρόστιμο ύψους 283 εκατ. ευρώ.

Φυσικά, μόνον όταν ολοκληρώσει την έρευνά της με το κλιμάκιό της η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, και με βάση το πόρισμά της, είναι δυνατόν να τεκμηριωθεί απάτη σε βάρος των κοινοτικών ενισχύσεων και να προσδιοριστεί το ύψος της ζημίας, βάσει του οποίου θα αναζητηθούν ευθύνες.

Α) Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αναζητήσει ευθύνες από τη χώρα μας και θα ζητήσει την ισόποση αποκατάσταση της ζημίας, με την επιβολή του ανάλογου προστίμου, το οποίο θα εισπραχθεί είτε με καταβολή από τον δημόσιο προϋπολογισμό της χώρας μας είτε με ισόποση περικοπή των κοινοτικών ενισχύσεων.

Σαφώς, η χώρα θα προσφύγει με όλα τα νόμιμα μέσα για να αποφύγει την καταδίκη. Δεν νομίζω όμως ότι έχει πολλές πιθανότητες επιτυχίας, διότι είμαστε υπότροποι λόγω προηγούμενων καταδικών για την ίδια αιτία.

Β) Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θα διαβιβάσει το πόρισμά της στις ημεδαπές εισαγγελικές αρχές, οι οποίες είναι αρμόδιες για την άσκηση ποινικών διώξεων. Κατά τη γνώμη μου, η αρμοδιότητα των ημεδαπών εισαγγελικών αρχών είναι δέσμια, δηλαδή υποχρεούνται να εκτελέσουν την εντολή και να ασκήσουν ποινικές διώξεις, καθώς και να διατάξουν τακτική ανάκριση κατά των δραστών και όλων των εμπλεκομένων για τις πράξεις απάτης σε βάρος του κοινοτικού χρήματος.

Εάν το ποσό της ζημίας προσδιοριστεί από την έρευνα κάτω των 120.000 ευρώ για κάθε υπόλογο, η πράξη του δράστη είναι πλημμέλημα και, μάλλον, μέχρι να του κοινοποιηθεί το κλητήριο θέσπισμα, η πράξη θα έχει παραγραφεί λόγω παρόδου πενταετίας από την τέλεσή της.

Αν όμως η ζημία υπερβαίνει το παραπάνω ποσό, τότε πρόκειται για κακούργημα, που παραγράφεται μετά από 15 χρόνια, για τους δράστες και τους συνεργούς τους — οι οποίοι μπορεί να είναι και υπάλληλοι του ΟΠΕΚΕΠΕ ή συνεργαζόμενης εταιρείας, και θα τους εντοπίσει η ανάκριση.

Αμφιβάλλω, όμως, αν η Ελληνική Δικαιοσύνη, που είναι ήδη βεβαρυμμένη, θα μπορέσει να διαχειριστεί τον τεράστιο όγκο των υποθέσεων αυτών.

 Παραμένει, όμως, ανοιχτό το ζήτημα της αναζήτησης ευθυνών για τα πολιτικά πρόσωπα, για την οποία δεν είναι αρμόδια η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία. Αντιθέτως, απαιτείται πρωτοβουλία των ημεδαπών εισαγγελικών αρχών ή πολιτική πρωτοβουλία, η οποία δεν έχει εκδηλωθεί μέχρι στιγμής — μολονότι η υπόθεση προσφέρεται για πολιτική εκμετάλλευση, καθώς, όπως φαίνεται, έχει πολιτικό κόστος.

Αυτή τη στιγμή διεξάγεται δίκη σε βαθμό κακουργήματος για απάτη σε βάρος των κοινοτικών ενισχύσεων για βοσκοτόπια στην Ήπειρο — όχι όμως για επιλέξιμα, αλλά για παλιότερα. Με την απόφαση αυτής της δίκης αναμένεται να λυθούν κάποια νομικά (π.χ. ποιο δίκαιο υπερισχύει: το εθνικό ή το κοινοτικό) και ουσιαστικά ζητήματα.

Γ) Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα υποχρεώσει τη χώρα μας να επιστρέψει ολόκληρο το ποσό της ζημίας που υπέστη από τη συγκεκριμένη απάτη και θα μας επιβάλει αντίστοιχα πρόστιμα, το τελικό ύψος των οποίων δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί. Το ποσό αυτό θα καταβληθεί είτε από τον δημόσιο προϋπολογισμό είτε με αντίστοιχη περικοπή από τις κοινοτικές ενισχύσεις.

Σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, οι υπόλογοι που προκάλεσαν τη ζημία οφείλουν να την αποκαταστήσουν, είτε αναγωγικά είτε με πράξεις καταλογισμού ή μέσω δικαστικής διαδικασίας — διαδικασία που, από όσο μπορώ να γνωρίζω, σχεδόν ποτέ δεν έχει εφαρμοστεί, κυρίως επειδή έχει τεράστιο πολιτικό κόστος.

Δ) Μόλις ξέσπασε το σκάνδαλο, η Κυβέρνηση εξήγγειλε τη διάλυση του ΟΠΕΚΕΠΕ με συγχώνευσή του στην ΑΔΑΕ, ως Τρίτη Διεύθυνση αυτής, η οποία θα είναι ο μόνος διαπιστευμένος φορέας για τη διαχείριση των κοινοτικών ενισχύσεων.

Πιστεύω, όμως, ότι πριν ολοκληρωθεί η συγχώνευση, πρέπει — με εσωτερική έρευνα και άσκηση πειθαρχικών μέτρων — να απομακρυνθούν οι υπάλληλοι που συνέβαλαν κυρίως στην κακοδιαχείριση, ώστε ο νέος φορέας να λειτουργήσει χωρίς τις παλιές πρακτικές. Παράλληλα, η Κυβέρνηση οφείλει να θωρακίσει θεσμικά τον νέο φορέα, ώστε να μην είναι δυνατές πολιτικές παρεμβάσεις στη διαχείριση των επιχορηγήσεων για άγρα ψήφων.

Σε κάθε περίπτωση, και εφόσον το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ βρίσκεται σε εξέλιξη, η χώρα και η Δικαιοσύνη θα ταλαιπωρούνται για πολλά χρόνια.

*

Λέανδρος Τ. Ρακιντζής,  Αρεοπαγίτης ε.τ.