Η ανακοίνωση της κυβέρνησης για την εφάπαξ επιδότηση ενοικίου, μία ενίσχυση ισοδύναμη με ένα μηνιαίο ενοίκιο ανά έτος, παρουσιάζεται ως ένα μέτρο ανακούφισης, μία υποστήριξη προς τους πιο ευάλωτους σε μια εποχή που τα ενοίκια αυξάνονται και τα εισοδήματα παραμένουν στάσιμα.
Όμως ας δούμε το ζήτημα λίγο πιο βαθιά, στη ρίζα του. Το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη επιδοτήσεων, είναι η έλλειψη κατοικιών.
Τα ενοίκια ανεβαίνουν όχι επειδή ξαφνικά όλοι έγιναν πλούσιοι, αλλά επειδή δεν υπάρχουν αρκετά σπίτια. Μετά το 2008, υπήρξε για 10 χρόνια μία παύση κάθε είδους ανοικοδόμησης στη χώρα. Όταν τελικά ξεκίνησε δειλά δειλά η κατασκευή νέων κατοικιών, ήρθε η πανδημία με όλες τις συνέπειες (καθυστερήσεις έργων, κατακόρυφη αύξηση κόστους, κλπ.), για να μας φέρει μπροστά στην πραγματικότητα: όχι μόνο δεν υπάρχουν προσιτά σπίτια, δεν υπάρχουν σπίτια.
Σε αυτό προστίθεται και η χρήση των κατοικιών ως επενδυτικά εργαλεία, με μεγάλη εισροή ξένων κεφαλαίων.
Εν κατακλείδι, έχουμε αύξηση ζήτησης με στάσιμη προσφορά. Και όπως συμβαίνει σε κάθε αγορά, όταν η ζήτηση ξεπερνά την προσφορά, η τιμή ανεβαίνει.
Αυτό δεν διορθώνεται με μία επιδότηση, αλλά με νέα προσφορά.
Τι έκανε η κυβέρνηση — με απλά οικονομικά
Τα προγράμματα ”Σπίτι μου 1″ και ”Σπίτι μου 2″ σχεδιάστηκαν με σκοπό να καταστήσουν την αγορά κατοικίας πιο προσιτή για νέους μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος, με προσδοκία ότι έτσι θα μειωνόταν και η πίεση στην ενοικιαστική αγορά, συμβάλλοντας συνολικά στην αποπληθωριστική τάση του κόστους κατοικίας.
Τέτοια προγράμματα είναι γνωστά και ως Help-to-Buy schemes, και έχουν αποδειχθεί ότι προκαλούν ένα σοκ ζήτησης, αυξάνοντας τον αριθμό κατοικιών που αγοράζονται, αλλά σε υψηλότερες τιμές! (βλέπε Σχήμα 1)
Είναι ένας διασκεδαστικός τρόπος να ενισχύσεις την αγορά κατοικίας, καθιστώντας την ταυτόχρονα πιο ακριβή, όπως ακριβώς είδαμε να συμβαίνει.
Αντί για επιδότηση, επένδυση
Τα χρήματα που διατίθενται για την «επιστροφή ενοικίου» θα μπορούσαν, και κατά τη γνώμη μου θα έπρεπε, να κατευθυνθούν στην κατασκευή κοινωνικών εργατικών κατοικιών. Όχι με την έννοια των φτηνών, περιθωριοποιημένων, κομμουνιστικού τύπου blocks του παρελθόντος, αλλά με ένα νέο, σύγχρονο μοντέλο: ενεργειακά αποδοτικά, ποιοτικά, ενταγμένα στον ιστό των πόλεων, με σωστό σχεδιασμό και όλες τις υπηρεσίες και παροχές.
Στην Ισπανία, την Αυστρία, ακόμα και στη Σουηδία, τέτοια μοντέλα έχουν προσφέρει μόνιμες λύσεις σε χιλιάδες ανθρώπους, ενώ έχουν συμβάλει και στη μείωση των μέσων τιμών ενοικίασης σε περιοχές.
Μία τέτοια προσπάθεια αύξησης της προσφοράς κατοικίας, ένα σοκ προσφοράς, θα οδηγούσε σε μείωση των τιμών, τόσο αγοράς όσο και ενοικίασης (βλέπε Σχήμα 2). Άλλωστε, έρευνα της Τράπεζας Πειραιώς εκτιμά πως λείπουν πάνω από 200.000 κατοικίες από την ελληνική αγορά.
Τα νούμερα δεν λένε ψέματα
Το κόστος κατασκευής κυμαίνεται περίπου στα 2.500€/τ.μ. Μία πολυκατοικία με 10 διαμερίσματα (5 όροφοι x 2 διαμερίσματα των 80 τ.μ.) κοστίζει περίπου 2 εκατομμύρια ευρώ. Με το συνολικό κόστος της επιδότησης να κυμαίνεται από 400 έως 800 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο, θα μπορούσαν να κατασκευαστούν 2.000 έως 4.000 κατοικίες ετησίως. Αυτό αντιστοιχεί περίπου στο 1% του ελλείμματος κατοικιών. Άρα κάθε χρόνο, θα είχαμε μείωση του ελλείμματος κατά 1%. Και η πολυκατοικία θα μείνει εκεί — για δεκαετίες. Θα στεγάζει ανθρώπους με αξιοπρέπεια, ξανά και ξανά.
Αν μάλιστα συνυπολογίσουμε ότι μέρος των κατοικιών θα μπορούσε να παραχωρηθεί με ευνοϊκά δάνεια, μέσα από ένα σύγχρονο πρόγραμμα τύπου ΟΑΕΔ, θα δημιουργηθεί οικονομικό περιθώριο για ακόμα περισσότερες κατασκευές, μετατρέποντας την προσπάθεια σε χιονοστιβάδα εισροής νέων κατοικιών.
Δεν θα σταθώ σε ζητηματα όπως ”που θα χτιστούν”, με ποιο κριτήριο, σε ποιον θα αποδοθούν κλπ. Υπάρχουν εμπεριστατομένες έρευνες πάνω σε αυτά τα ερωτήματα και άλλωστε κριτήρια υπάρχουν ακόμα και στην επιστροφή ενοικίου!
Θα είναι αυτό αρκετό; Προφανώς όχι!
Το πρόβλημα είναι πολυσύνθετο και δεν υπάρχει μαγικό χάπι. Πρέπει όλοι να βάλουν πλάτη, οι δήμοι στα νησιά και αλλού να παραχωρούν σπίτια για εργαζομένους των κοινωνικών τους δομών, και όχι μόνο. Η Εκκλησία να διαθέσει περισσότερες οικίες προς ενοικίαση ή χρήση.
Η επιδότηση ανακουφίζει. Δεν διορθώνει.
Η επιδότηση μπορεί να προσφέρει μία προσωρινή ανακούφιση σε πολλούς. Αλλά δεν λύνει το πρόβλημα. Η αγορά κατοικίας στην Ελλάδα χρειάζεται δομικές λύσεις. Όχι εφάπαξ επιταγές.
Χρειαζόμαστε προσφορά.
Χρειαζόμαστε μακροχρόνιο σχεδιασμό.
Χρειαζόμαστε πολιτική με βάθος.
