Το Ιράν αποτελεί για την Κίνα πολύ περισσότερα από έναν απλό περιφερειακό εταίρο· είναι κρίσιμος κρίκος στην υλοποίηση των παγκόσμιων φιλοδοξιών της.

Από την έναρξη του πολέμου Ιράν–Ισραήλ, πολλοί αναλυτές έχουν επικεντρωθεί κυρίως στον ρόλο της Ρωσίας και στις επιπτώσεις που θα είχε μια πιθανή πτώση του Ιράν για τη Μόσχα. Πράγματι, η στρατηγική αξία του Ιράν για τη Μόσχα έχει ενισχυθεί, ιδίως μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Ωστόσο, πέρα από τη Ρωσία, είναι η Κίνα που ενδέχεται να υποστεί τις μεγαλύτερες γεωπολιτικές και οικονομικές συνέπειες από την περαιτέρω αποσταθεροποίηση ή κατάρρευση του ιρανικού καθεστώτος.

Ας εξετάσουμε συνοπτικά τα δεδομένα που τεκμηριώνουν αυτή την άποψη:

1. Το 2021, Πεκίνο και Τεχεράνη υπέγραψαν 25ετές Στρατηγικό Πρόγραμμα Συνεργασίας, το οποίο προβλέπει επενδύσεις ύψους 400 δισ. δολαρίων σε ζωτικής σημασίας τομείς όπως η ενέργεια και οι υποδομές.

2. Το 2023, με κινεζική διαμεσολάβηση, υπογράφηκε η ιστορική συμφωνία εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας. Μέσω αυτής, η Κίνα επιχείρησε να εδραιωθεί ως αξιόπιστος διαμεσολαβητής και περιφερειακή δύναμη, εξυπηρετώντας τα στρατηγικά της συμφέροντα στον Περσικό Κόλπο. Το Πεκίνο, άλλωστε, δεν περιορίζεται στη συνεργασία με το Ιράν, αλλά διατηρεί στενές σχέσεις και με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

 

3. Το 2024, η Κίνα εισήγαγε το 77% του ιρανικού αργού πετρελαίου (αξίας 29 δισ. δολαρίων), συναλλαγή που πραγματοποιήθηκε κυρίως σε γουάν. Η πρακτική αυτή υπονομεύει την παγκόσμια κυριαρχία του αμερικανικού δολαρίου.

 

4. Την περίοδο 2005–2024, ο μέσος ετήσιος όγκος διμερούς εμπορίου ανερχόταν σε 1,8 δισ. δολάρια. Κατά το οικονομικό έτος που έληξε τον Μάρτιο του 2025, το μη πετρελαϊκό εμπόριο Κίνας–Ιράν ανήλθε στα 34 δισ. δολάρια. Εάν συνυπολογιστούν οι ιρανικές εξαγωγές πετρελαίου, το ποσό ανέρχεται στα 63 δισ. δολάρια. Σήμερα, το Ιράν είναι ο δεύτερος σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Κίνας, μετά τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

 

5. Το Ιράν αποτελεί κρίσιμο κρίκο στον Νέο Δρόμο του Μεταξιού (Belt & Road Initiative). Τον Μάιο του 2025 εγκαινιάστηκε η απευθείας σιδηροδρομική σύνδεση Ιράν–Κίνας μέσω Κεντρικής Ασίας, μήκους άνω των 10.000 χλμ., η οποία συνδέει τη Σιάν με την Τεχεράνη. Η σιδηροδρομική διαδρομή διαρκεί μόλις 14 ημέρες, έναντι των 30–40 ημερών που απαιτεί η θαλάσσια οδός. Παράλληλα, ο διάδρομος αυτός διασφαλίζει το εμπόριο του Ιράν έναντι των δυνητικών θαλάσσιων περιορισμών που επιβάλλει η αμερικανική παρουσία στην περιοχή, ενώ αποτελεί μαζί με τον Οικονομικό Διάδρομο Κίνας–Πακιστάν (CPEC) σοβαρό ανταγωνιστή του ακόμη σχεδιαζόμενου IMEC.

Η Κίνα, συνεπώς, έχει επενδύσει μαζικά – πολιτικά, οικονομικά και στρατηγικά – όχι μόνο στο Ιράν αλλά και στη σταθερότητα του ευρύτερου Κόλπου. Η αποσταθεροποίηση του Ιράν απειλεί τα συμφέροντά της στην περιοχή, από τις ενεργειακές ροές και τις εμπορικές διόδους, έως το ευρύτερο αφήγημα της ανάδειξής της σε βασικό παγκόσμιο παίκτη.

Γι’ αυτό και οι αναλύσεις που περιγράφουν τον εν εξελίξει πόλεμο ως ”πόλεμο δι’ αντιπροσώπων μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας αποκτούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Παρά ταύτα, το Πεκίνο δύσκολα θα στηρίξει στρατιωτικά την Τεχεράνη, καθώς κάτι τέτοιο θα ερχόταν σε αντίθεση με τη θεμελιώδη αρχή της κινεζικής εξωτερικής πολιτικής περί μη επέμβασης. Αν υπάρξει υποστήριξη, αυτή πιθανώς θα γίνει διακριτικά, μέσω τρίτων χωρών, όπως υποστηρίζεται ότι συνέβη στην περίπτωση της Ρωσίας μετά το 2022.

Το ιδανικό σενάριο για την Κίνα θα ήταν να αναλάβει ρόλο διαμεσολαβητή. Ωστόσο, αυτό το σενάριο δεν είναι ιδιαίτερα πιθανό, ιδίως μετά την καταδίκη των ισραηλινών επιθέσεων της 13ης Ιουνίου, καθώς και την ψυχρότητα που έχει διαμορφωθεί στις σχέσεις Πεκίνου–Τελ Αβίβ μετά την κινεζική στάση στις τρομοκρατικές επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου 2023 και την ισραηλινή εισβολή στη Γάζα.

Συμπερασματικά, το Ιράν αποτελεί για την Κίνα πολύ περισσότερα από έναν απλό περιφερειακό εταίρο· είναι κρίσιμος κρίκος στην υλοποίηση των παγκόσμιων φιλοδοξιών της. Αν ο πόλεμος οδηγήσει σε κατάρρευση του ιρανικού καθεστώτος ή βαθιά αποσταθεροποίηση, τότε η Κίνα δεν θα είναι απλώς θεατής, αλλά ο μεγάλος γεωπολιτικός χαμένος.