Τόσο η αλυσίδα αξίας όσο και η εφοδιαστική αλυσίαδα των Σπάνιων Γαιών (ΣΓ) ελέγχονται εν πολλοίς από την Κίνα (Σχ. 1). Συγκεκριμένα το 60-70 % στον κόσμο εξορύσσεται από Κινεζικά κοιτάσματα, ενώ η Κίνα κυριαρχεί ακόμα περισσότερο στην παγκόσμια παραγωγή επεξεργασμένων προϊόντων ΣΓ, όπως των συμπυκνωμάτων εμπλουτισμού με 87% και των οξειδίων των επιμέρους μετάλλων που συνιστούν τις ΣΓ με 91%. Επίσης παράγει το 94% μόνιμων μαγνητών στον κόσμο. Έτσι η ΕΕ, που έχει ανεπτυγμένες βιομηχανίες κατασκευής ανεμογεννήτριων (η ΕΕ παράγει το 58% στον κόσμο) και ηλεκτρικών αυτοκινήτων ( η ΕΕ παράγει το 23% στον κόσμο), είναι εξαρτημένη να εισάγει τους μόνιμους μαγνήτες που οι βιομηχανίες αυτές χρειάζονται από την Κίνα.
Οι ΣΓ είναι μια ομάδα 17 μετάλλων που διαθέτουν μοναδικές μαγνητικές ιδιότητες καθιστώντας τα απαραίτητα σε εφαρμογές υψηλής τεχνολογίας, από κινητά τηλέφωνα και ηλεκτρικά αυτοκίνητα μέχρι ανεμογεννήτριες και αμυντικά συστήματα. Συμπεριλαμβάνονται στις κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες της ΕΕ και χαρακτηρίζονται και στρατηγικές λόγω της τεχνολογικής σημασίας που έχουν στην πραγματοποίηση της ενεργειακής μετάβασης, που αποτελεί βασική προϋπόθεση για την καθιέρωση μιας πράσινης οικονομίας.
Τα 17 επιμέρους μέταλλα που ανήκουν στην ομάδα των ΣΓ είναι τα: δημήτριο, λανθάνιο, πρασεοδύμιο, νεοδύμιο, προμήθειο, ευρώπιο, γαδολίνιο, σαμάριο δυσπρόσιο, ύττριο, τέρβιο, χόλμιο, έρβιο, θούλιο, υττέρβιο, λουτήσιο και σκάνδιο. Πέρα λοιπόν από το ότι τα συγκεκριμένα μέταλλα είναι σπάνια, έχουν και κάπως «εξωτικά» ονόματα, με χαμηλό βαθμό αναγνωρισιμότητας από τον περισσότερο κόσμο. Ολοι ξέρουν τι είναι ο σίδηρος, ο χαλκός, το αλουμίνιο, αλλά ποιος απλός πολίτης ξέρει για το δυσπρόσιο, το πρασεοδύμιο ή το τέρβιο. Οι περισσότεροι έχουν ακούσει για τις ΣΓ, αλλά μέχρι εκεί.
Τα μέταλλα των ΣΓ βρίσκονται συχνά σε χαμηλές συγκεντρώσεις στα κοιτάσματα όπου εντοπίζονται και από τα οποία εξορύσσονται τα σχετικά μεταλλεύματα, από τα οποία η βιώσιμη ανάκτηση τους ειναι τεχνικο-οικονομικά δύσκολη, ενώ σημαντική είναι και η αποτελεσματική διαχείριση των όποιων περιβαλλοντικών επιπτώσεων μπορεί να υπάρξουν. Είναι αυτές οι σχετικές τεχνολογίες επεξεργασίας που σε μεγάλο βαθμό ελέγχονται σήμερα από την Κίνα (ΣΧ. 1).
Ακόμη και τα μέχρι ένα στάδιο επεξεργασμένα προϊόντα ΣΓ που παράγονται στην Αυστραλία, στέλνονται στην Κίνα για την τελική τους βελτιστοποίηση, ώστε να ανταποκρίνονται στις προδιαγραφές που απαιτεί η βιομηχανία μαγνητών. Επιπλέον, λόγω της γεωπολιτικής διάστασης που διακρίνει την πρόσβαση των ΣΓ, οι όποιες διαταραχές και σχετικές διακοπές της εφοδιαστικής τους αλυσίδας μπορεί να επηρεάσουν την ομαλή παραγωγική λειτουργία των κατάντι βιομηχανικών εφαρμογών, π.χ. ηλεκτρονικά είδη, ηλεκτρικά αυτοκίνητα, ανεμογεννήτριες, μπαταρίες, αεροσκάφη.
Στις 4 Απριλίου, το Υπουργείο Εμπορίου της Κίνας επέβαλε περιορισμούς στις εξαγωγές σε επτά μέταλλα ΣΓ και μόνιμους μαγνήτες που χρησιμοποιούνται στους τομείς της άμυνας, της ενέργειας και της αυτοκινητοβιομηχανίας σαν απάντηση στις αυξήσεις των δασμών του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στα κινεζικά προϊόντα. Οι νέοι περιορισμοί ισχύουν για 7 από τα 17 μέταλλα ΣΓ (σαμάριο, γαδολίνιο, τέρβιο, δυσπρόσιο, λουτέτιο, σκάνδιο και ύττριο). Οι νέοι πριορισμοί απαιτούν από τις εταιρείες να εξασφαλίσουν ειδικές άδειες εξαγωγής για να προμηθευτούν τόσο τα συγκεκριμένα μέταλλα όσο και τους μαγνήτες.
Τα 7 μέταλλα στα οποία αναφέρονται οι περιορισμοί είναι αυτά που χρησιμοποιούνται κύρια στην κατασκευή των μόνιμων μαγνητών. Οι μόνιμοι μαγνήτες φέρουν το όνομά τους από το γεγονός ότι παρουσιάζουν μόνιμη μαγνητική ισχύ που δεν εξαρτώνται από εξωτερικές επιδράσεις όπως η ηλεκτρική τάση. Οι ισχυρότεροι μόνιμοι μαγνήτες περιέχουν μεγάλη αναλογία ΣΓ, και είναι κατάλληλοι για εφαρμογές όπου απαιτείται υψηλή μαγνητική ισχύς σε μικρό όγκο. Μια τεχνολογία και ένα εξάρτημα δηλαδή που αν και μικρού μεγέθους διατηρεί μεγάλου δυναμικού μόνιμες μαγνητικές ιδιότητες. Εκτός από τα ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης, οι πιο σημαντικές χρήσεις των μόνιμων μαγνητών περιλαμβάνουν τεχνολογίες που καθιστούν δυνατή την ηλεκτροκίνηση και την παραγωγή αιολικής ενέργειας. Καθώς λοιπόν οι κατασκευαστικές ανάγκες για ηλεκτρικά αυτοκινήτα και ανεμογεννήτριες γίνονται ολοένα και περισσότερες, η ζήτηση για ΣΓ και μόνιμους μαγνήτες τείνει διαρκώς αυξάνόμενη.
Παράλληλα με την αιολική ενέργεια, η ηλεκτροκίνηση θεωρείται πλέον ο σημαντικότερος παράγοντας στην αυξανόμενη ζήτηση για ΣΓ. Σε πολλά ηλεκτρικά αυτοκίνητα, οι ΣΓ χρησιμοποιούνται σε μαγνήτες που βρίσκονται στους κινητήρες μετάδοσης κίνησης που μετατρέπουν την ηλεκτρική ενέργεια σε κινητική ενέργεια. Στην περίπτωση των ανεμογεννητριών, οι μαγνήτες τοποθετούνται στις τουρμπίνες που μετατρέπουν την περιστροφή των ελίκων/προπέλων σε ηλεκτρική ενέργεια.
Οι εμπορικοί περιορισμοί στις ΣΓ είναι γνωστό ότι δημιουργούν γενικότερα υψηλότερο κόστος και αυξάνουν την αστάθεια των τιμών. Το ύψηλότερο κόστος αναφέρεται και στην κατασκευή των ηλεκτρονικών, ειδικών κραμάτων και άλλων βιομηχανικών προϊόντων που βασίζονται στην χρήση ΣΓ. Επίσης να οδηγήσουν σε ελλείψεις εφοδιασμού ΣΓ με αποτέλεσμα οι κατασκευαστές κατάντη να δυσκολευτούν να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα υλικά για τη διατήρηση της παραγωγής τους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καθυστερήσεις στην παραγωγή, μεγαλύτερους χρόνους παράδοσης, και τελικά, δυσκολίες στην κάλυψη της καταναλωτικής ζήτησης .
Συνεπώς, οι περιορισμοί των εξαγωγών ΣΓ της Κίνας αναμένεται να επηρεάσουν σημαντικά τις τιμές και να προξενήσουν διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας και αυξημένο κόστος για τους κατασκευαστές. Έχει συμβεί στο παρελθόν, σε αντίστοιχη περίοδο περιορισμού των εξαγωγών από την Κίνα, η τιμή του δυσπρόσιου να αυξηθεί 26 φορές μέσα σε 31 μήνες.
Βέβαια οι νέοι περιορισμοί δεν αποτελούν απαγόρευση. Απαιτούν όμως από τις εταιρείες να υποβάλουν αίτηση για άδεια εξαγωγής ΣΓ. Με το τρόπο αυτό, η κινεζική κυβέρνηση καθιερώνει ένα σύστημα αδειοδότησης εξαγωγών ΣΓ και μόνιμων μαγνητών.
