Υπάρχουν διάφοροι τύποι άγχους και καλό θα ήταν να αρχίσουμε να τους αναγνωρίζουμε.
Τον τελευταίο καιρό βρίσκομαι εγκλωβισμένος σε μια χρόνια κατάσταση άγχους, ανησυχώντας συνεχώς για τη δουλειά μου, το μέλλον των παιδιών μου και ναι, για την πορεία του συνταξιοδοτικού μου. Σας θυμίζει κάτι;
Δεν ανησυχούσα πάντα τόσο πολύ, αλλά η ζωή έχει έναν περίεργο τρόπο να αυξάνει τις πιέσεις όσο μεγαλώνουμε και αναλαμβάνουμε περισσότερες ευθύνες. Ενώ η οικογένειά μου δεν βρίσκεται αυτή την εποχή σε δύσκολη φάση, έχει γίνει πιο δύσκολο να διαχειριστώ αυτό το άγχος.
Επειδή η ειδικότητά μου είναι η ουρολογία, ενδιαφέρομαι επίσης για το τι κάνει το οξύ και το χρόνιο στρες στην ουροδόχο κύστη και τις ορμόνες μας, καθώς και για τη συνολική μας υγεία.
Διαφορά μεταξύ οξύ και χρόνιου στρεςΔιακρίνουμε δύο τύπους στρες: το οξύ και το χρόνιο.
Το οξύ στρες είναι η άμεση αντίδραση του σώματός μας σε μια αντιληπτή απειλή. Ας σκεφτούμε πώς χτυπάει η καρδιά μας πριν από μια μεγάλη παρουσίαση ή πώς αναπηδάμε όταν ακούμε έναν δυνατό θόρυβο. Είναι έντονο αλλά συνήθως βραχύβιο. Το σώμα μας είναι φτιαγμένο για να διαχειρίζεται το οξύ στρες και συνήθως επιστρέφει στο φυσιολογικό μετά.
Το χρόνιο στρες, ωστόσο, είναι επίμονο. Είναι το καθημερινό βάρος των συνεχιζόμενων ζητημάτων, όπως είναι τα οικονομικά προβλήματα, τα θέματα σχέσεων, οι πιέσεις στην εργασία ή οι ανησυχίες για την υγεία. Σε αντίθεση με το οξύ άγχος, το χρόνιο άγχος μας κρατά σε συνεχή κατάσταση υψηλής επιφυλακής – καταστρέφοντας την υγεία μας, συχνά χωρίς να το καταλαβαίνουμε.
Η εσωτερική αντίδραση στο άγχος
Όταν είμαστε στρεσαρισμένοι, το σώμα μας ξεκινά μια προσεκτικά συντονισμένη αντίδραση γνωστή ως «αντίδραση μάχης ή φυγής». Όλα ξεκινούν από τον υποθάλαμο, το κέντρο εντολών του εγκεφάλου, το οποίο ενεργοποιεί δύο παράλληλα συστήματα στα επινεφρίδιά μας: Tο συμπαθητικό νευρικό σύστημα και τον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων ή HPA axis.
Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα προκαλεί την απελευθέρωση αδρεναλίνης, η οποία προετοιμάζει το σώμα μας να δράσει γρήγορα. Αυτή η ορμόνη ταχείας δράσης αυξάνει τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή μας πίεση, ανοίγει τους αεραγωγούς μας, εντείνει τις αισθήσεις μας και στέλνει περισσότερο αίμα στους μυς μας.
Η κορτιζόλη απελευθερώνεται λίγο αργότερα μέσω του άξονα HPA. Σε αντίθεση με τη γρήγορη δράση της αδρεναλίνης, η κορτιζόλη παίζει πιο μακροπρόθεσμο ρόλο βοηθώντας το σώμα να αντιμετωπίσει το διαρκές στρες. Η κορτιζόλη αυξάνει το σάκχαρο στο αίμα, ενισχύει την εστίαση και τη μνήμη του εγκεφάλου και βάζει σε δεύτερη μοίρα πράγματα όπως η πέψη, η γονιμότητα και η ανοσία – επειδή σε μια κρίση, το σώμα μας επικεντρώνεται στην επιβίωση.
Συνεργαζόμενες μεταξύ τους, η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη βοηθούν τον οργανισμό να αντιμετωπίσει βραχυπρόθεσμες απειλές. Ωστόσο, αν το στρες γίνει χρόνιο, τα αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης μπορεί να οδηγήσουν σε κόπωση, προβλήματα ύπνου, αύξηση βάρους και άλλα προβλήματα υγείας.
Για μένα αυτή η αντίδραση ενεργοποιείται κατά τη διάρκεια έντονων στιγμών στη χειρουργική επέμβαση – όπως όταν βλέπω μια απροσδόκητη αιμορραγία. Αντί να το βάλω στα πόδια (κάτι που θα αποδοκιμαζόταν στο χειρουργείο), το σώμα μου μεταβαίνει σε κατάσταση μάχης: Επικεντρώνομαι στο αιμορραγούν αγγείο, εστιάζω έντονα και ενεργώ γρήγορα για να θέσω τα πράγματα υπό έλεγχο.
Σε τέτοιες στιγμές υψηλού κινδύνου, η αντίδραση στο στρες δεν είναι απλώς χρήσιμη αλλά απαραίτητη. Αλλά όταν τα ερεθίσματα είναι συνεχή – απλήρωτοι λογαριασμοί ή προθεσμίες στην εργασία – το σώμα μας μπορεί να κολλήσει σε αυτή την κατάσταση.
Με την πάροδο του χρόνου, τα σταθερά υψηλά επίπεδα κορτιζόλης διαταράσσουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα, επηρεάζουν το μεταβολισμό, επηρεάζουν τη ρύθμιση της διάθεσης και συμβάλλουν ακόμη και σε χρόνιες φλεγμονές – όλα αυτά μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο μακροχρόνιων προβλημάτων υγείας.
Η ουροδόχος κύστη υπό πίεση
Έχουμε παρατηρήσει ποτέ ότι το άγχος μας κάνει να χρειαζόμαστε ξαφνικά την τουαλέτα – ειδικά ακριβώς πριν από μια μεγάλη ομιλία ή συνάντηση; Το βιώνω αυτό από πρώτο χέρι πριν από κάθε ομιλία ή ζωντανή τηλεοπτική εμφάνιση: Η ουροδόχος κύστη μου μπαίνει σε υπερδιέγερση και βρίσκω τον εαυτό μου να ψάχνει απεγνωσμένα την πλησιέστερη τουαλέτα.
Το άγχος επηρεάζει άμεσα τον έλεγχο της ουροδόχου κύστης, υπερδιεγείροντας τα νεύρα που είναι υπεύθυνα για τη ρύθμιση της λειτουργίας της κύστης, οδηγώντας σε αυξημένη επείγουσα ανάγκη, συχνότερες επισκέψεις στην τουαλέτα.
Η πιο αξιομνημόνευτη (και ντροπιαστική) στιγμή μου στην ουροδόχο κύστη ήταν λίγο πριν πραγματοποιήσω μια ομιλία TEDx. Εκεί ήμουν, στα παρασκήνια με δύο μικρόφωνα «δεμένα» πάνω μου, με άψογα μαλλιά και μακιγιάζ, μετρώντας αντίστροφα τα τελευταία δύο λεπτά πριν από τη ζωντανή μετάδοση. Τότε ξαφνικά – η ουροδόχος κύστη μου «φώναξε».
Χωρίς να μου περισσεύει χρόνος, έτρεξα στο μπάνιο. Ήμουν ακόμα εκεί όταν ανακοίνωσαν το όνομά μου. Βγήκα πάλι έξω, χωρίς ανάσα, γελώντας αμήχανα καθώς ανέβαινα στη σκηνή. Το έκανα σαν να φαίνεται λίγο αστείο, αλλά βαθιά μέσα μου ήξερα ότι η κύστη μου αντιδρούσε στο άγχος.
Οι έρευνες έχουν συνδέσει σταθερά τα υψηλότερα επίπεδα στρες και άγχους με συμπτώματα υπερδραστήριας ουροδόχου κύστης. Η ουροδόχος κύστη μας δεν ανταποκρίνεται μόνο στο πόσα υγρά έχουμε πιει – αντιδρά επίσης δραματικά στην ψυχική μας κατάσταση.
Το άγχος στην κρεβατοκάμαρα
Το χρόνιο άγχος δεν είναι κ καλύτερος φίλος της σεξουαλικής μας ζωής. Όταν το σώμα μας κατακλύζεται συνεχώς από ορμόνες του στρες, όπως η κορτιζόλη, αυτό διαταράσσει τη φυσική ορμονική μας ισορροπία – μειώνοντας σημαντικά τα επίπεδα τεστοστερόνης στους άνδρες και τα οιστρογόνα στις γυναίκες.
Αγχος και αϋπνία
Το χρόνιο άγχος μπορεί επίσης να καταβάλει τον ύπνο μας. Τα υψηλά επίπεδα κορτιζόλης και το επίμονο άγχος εμποδίζουν τον βαθύ, αναζωογονητικό ύπνο, αφήνοντάς μας να αισθανόμαστε εξαντλημένοι ακόμη και μετά από μια ολόκληρη νύχτα στο κρεβάτι. Ο κακός ύπνος στη συνέχεια ανεβάζει περαιτέρω τα επίπεδα άγχους, δημιουργώντας έναν απογοητευτικό, αυτοτροφοδοτούμενο κύκλο που μπορεί να επηρεάσει βαθιά την υγεία μας.
Το χρόνιο άγχος μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας
Πέρα από τις επιπτώσεις στον ύπνο, το χρόνιο άγχος αποτελεί ισχυρό παράγοντα πρόκλησης πολλών σοβαρών καταστάσεων υγείας. Η παρατεταμένη έκθεση στην κορτιζόλη και σε άλλες ορμόνες του στρες προάγει τη φλεγμονή, καταστέλλει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και δημιουργεί συνθήκες στο σώμα που δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την εμφάνιση ασθενειών.
Το χρόνιο στρες έχει συνδεθεί άμεσα με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, καρδιακές προσβολές και εγκεφαλικά επεισόδια. Η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία τονίζει ότι το στρες όχι μόνο αυξάνει άμεσα την αρτηριακή πίεση, αλλά συμβάλλει έμμεσα και σε ανθυγιεινές συνήθειες, όπως το κάπνισμα, η κακή διατροφή και η καθιστική ζωή.
Οι κίνδυνοι που σχετίζονται με το στρες δεν αφορούν μόνο την καρδιά. Ερευνες δείχνουν ότι το χρόνιο στρες μπορεί ακόμη και να επιταχύνει την εξέλιξη του καρκίνου, καθώς εξασθενεί την ανοσολογική άμυνα του οργανισμού μας και δημιουργεί συνθήκες που ενθαρρύνουν την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων. Το χρόνιο στρες αυξάνει επίσης τον κίνδυνο για μεταβολικές διαταραχές όπως η παχυσαρκία και ο διαβήτης, καθώς και για ψυχικές καταστάσεις όπως το άγχος και η κατάθλιψη.
Ας μην αφήσουμε το άγχος να νικήσει
Ενώ το άγχος είναι κάτι που δεν μπορούμε να αποφύγουμε, η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο επηρεάζει την ουροδόχο κύστη, τη σεξουαλική υγεία, τις ορμόνες, τον ύπνο και τη συνολική μας ευεξία, μας δίνει τη δύναμη να το αναγνωρίσουμε και να το διαχειριστούμε πριν πάρει «το πάνω χέρι».
Για να είμαστε σαφείς, δεν είναι κάθε τύπος άγχους επιβλαβής. Το οξύ στρες μπορεί ακόμη και να μας κινητοποιήσει, βοηθώντας μας να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις «κατά μέτωπο». Αλλά το χρόνιο άγχος – το είδος που συσσωρεύεται αθόρυβα από καθημερινές πιέσεις όπως οι οικονομικές ανησυχίες ή οι οικογενειακές έγνοιες – είναι αυτό που σιγά-σιγά «ροκανίζει» την υγεία μας, συχνά περνώντας απαρατήρητο μέχρι τα συμπτώματα να γίνουν αδύνατο να αγνοηθούν.
ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕ…
Έτσι, την επόμενη φορά που θα πιάσουμε τον εαυτό μας να αγχώνεται για την σύνταξη ή το μέλλον των παιδιών μας, ας κάνουμε παύση μια στιγμή. Ας απομακρυνθούμε. Ας κάνουμε διατάσεις ή έναν σύντομο περίπατο. Ή απλά ας αναπνεύσουμε. Αυτές οι μικρές πράξεις μπορούν να μειώσουν τα επίπεδα άγχους, να επαναφέρουν το νευρικό μας σύστημα και να προστατεύσουν τη μακροπρόθεσμη υγεία μας.
ΠΗΓΗ: Cnnhealth
