Η έκθεση στο Musée Jacquemart-André περιλαμβάνει 40 πίνακες της και επιχειρεί να φωτίσει τα επιτεύγματα της θρυλικής ζωγράφου υπό ένα νέο πρίσμα.
Μετά από εκατοντάδες χρόνια στην αφάνεια -επί αιώνες τα έργα της αποδίδονταν σε άλλους ζωγράφους, ακόμη και στον πατέρα της Οράτιο-, η Ιταλίδα Αρτεμισία Τζεντιλέσκι (1593-1654), κυρίως γνωστή από τους σπουδαίους πίνακες της, «Judith Slaying Holofernes» και «Jael and Sisera», συγκαταλέγεται πλέον μεταξύ των πιο σημαντικών ζωγράφων της Σχολής Καραβάτζιο, καθώς και μία από τις ελάχιστες ζωγράφους της εποχής της που κατάφερε να προσδώσει στα θέματα της τη δραματική ατμόσφαιρα και τη χρήση του φωτός ακολουθώντας τις αρχές των μεγάλων Δασκάλων του μπαρόκ.
Μία νέα έκθεση με τίτλο «Artemisia Gentileschi: Heroine of Art», που παρουσιάζεται στο Musée Jacquemart-André στο Παρίσι, επιχειρεί να προσεγγίσει τα επιτεύγματα της υπό νέο πρίσμα.
Στην έκθεση περιλαμβάνονται 40 πίνακες, συμπεριλαμβανομένων και σημαντικών έργων που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα.
«Δεν θέλαμε να επικεντρωθούμε στον βιασμό», δήλωσε η Πατρίτσια Καβατσίνι, επιμελήτρια της νέας έκθεσης. «Όχι επειδή πιστεύουμε ότι είναι άσχετο, αλλά επειδή οι άνθρωποι μιλούν μόνο γι′ αυτό εδώ και 80 χρόνια», πρόσθεσε.
Το κορίτσι, η γυναίκα, η καλλιτέχνις
Η Τζεντιλέσκι γεννήθηκε στη Ρώμη στις 8 Ιουλίου 1593 και ήταν κόρη του ζωγράφου Οράτιο Τζεντιλέσκι. Μαθήτευσε μαζί με τα αδέλφια της δίπλα στον πατέρα της και το 1610, σε ηλικία μόλις 17 ετών, ζωγράφισε το πρώτο -περίφημο- έργο της «Η Σωσσάννα και οι πρεσβύτεροι», στο οποίο δύο ηλικιωμένοι ηδονοβλεψίες κατασκοπεύουν μία νεαρή γυναίκα που παίρνει το λουτρό της.
Δεκαοκτώ χρονών βιάζεται από τον τριαντάχρονο Αγκοστίνο Τάσι, ο οποίος ήταν συνεργάτης του πατέρα της και δάσκαλός της στην προοπτική. Ο Τάσι, προστατευόμενος του Πάπα, της υποσχέθηκε γάμο, ωστόσο η υπόσχεση δεν εκπληρώθηκε και, εννέα μήνες μετά τον βιασμό, ο πατέρας Τζεντιλέσκι άσκησε δίωξη κατά του Τάσι ο οποίος, ύστερα από δίκη επτά μηνών, αφέθηκε ελεύθερος.
Η μακρά και ταπεινωτική δίκη -μεγάλο γεγονός στη Ρώμη του 17ου αιώνα-, ο βασανισμός της για τον έλεγχο της μαρτυρίας της, άφησαν ανεπούλωτα τραύματα στην ψυχή της Αρτεμισίας. Τα πρακτικά, που δημοσιεύτηκαν τα τελευταία χρόνια δίνουν τις πραγματικές διαστάσεις των ηθών της εποχής.
Η Αρτεμισία δεν είχε επιλογή: ο γάμος της μ’ έναν άσημο, κατά πολύ μεγαλύτερο της σε ηλικία, φλωρεντινό ζωγράφο και έμπορο -γάμος τον οποίο κανόνισε ο πατέρας της- η βιαστική της αναχώρηση για την πόλη των Μεδίκων, κλείνουν την πρώτη πράξη του δράματος.
Νεωτερική, «πρωτευουσιάνικη», η τέχνη της Αρτεμισίας δεν άργησε να ανθίσει στην αριστοκρατική, αλλά καλλιτεχνικά επαρχιακή πλέον Φλωρεντία. Οι παραγγελίες αφθονούν, οι αμοιβές επιστέφουν τη φήμη.
Τρεις φορές μεγαλύτερη από τους άνδρες ομότεχνους της -που διακοσμούν τον ίδιο καιρό την «Κάζα Μπουοναρρότι» -θα είναι η αμοιβή της Αρτεμισίας από τον Μικελάντζελο Μπουοναρότι τον Νεότερο,- ανιψιό του μεγάλου ζωγράφου και σημαντικό παράγοντα της καλλιτεχνικής ζωής.
Η Αρτεμισία γίνεται ζωγράφος της Αυλής, ευνοούμενη των Μεδίκων και το 1616 η πρώτη γυναίκα – μέλος της Accademia delle Arti del Disegno, σε ηλικία μόλις 23 ετών.
Οι ηρωίδες των Γραφών, της μυθολογίας, της ιστορίας και του θρύλου, που ταπεινώθηκαν, απατήθηκαν, βιάστηκαν, αποπλανήθηκαν από τους άνδρες και κυρίως αυτές που πήραν το αίμα τους πίσω, με δόλο, φόνο, αιμοβόρο «ηρωισμό», έχουν περίοπτη θέση στη θεματογραφία της: Βησθαβέε, Εσθήρ, Δαλιδά, η τρομερή Ιωήλ που «έπηξε τον πάσσαλον εν των κροτάφω» του Σισάρα (Βουδαπέστη), η Σαλώμη, η Λουκρητία, η Κλεοπάτρα.
Τα νεοανακαλυφθέντα έργα
Ένας από τους πίνακες που παρουσιάζονται στη νέα έκθεση είναι και το έργο «Virgin of the Annunciation», το οποίο χρονολογείται περίπου στο 1610 και αποτελεί ένα από τα γνωστότερα έργα της.
«Αυτό που με εντυπωσίαζε, ήταν η προθυμία της να αψηφά πάντα τις συμβάσεις», τόνισε η Καβατσίνι, σημειώνοντας τους πολλούς, σχεδόν αδιανόητους τρόπους με τους οποίους η Τζεντιλέσκι συνέχισε να ξεπερνά τα επιτρεπόμενα για την εποχή όρια.
Ανάμεσα στα πρόσφατα ανακαλυφθέντα έργα είναι κι ένα υπογεγραμμένο πορτρέτο ενός ιππότη του τάγματος του Αγίου Στεφάνου, που πιστεύεται ότι φιλοτεχνήθηκε γύρω στο 1619.
Στην αρχή, είχε λανθασμένα αποδοθεί στον φλαμανδό ζωγράφο Γιούστους Σούστερμανς, ενώ στην πραγματικότητα, η υπογραφή της Αρτεμισίας υπάρχει στο έργο, αλλά είχε ξεθωριάσει με την πάροδο των ετών.
Έχουν χαθεί αρκετά σημαντικά έργα της ζωγράφου για τα οποία οι ιστορικοί τέχνης κατέχουν γνώση μόνο από αρχεία και έγγραφα. Εξαιτίας αυτού, οι επιμελητές της έκθεσης, ήταν πολύ ευτυχείς που κατάφεραν να συμπεριλάβουν και τον πίνακα, «Ulysses recognizing Achilles among the daughters of Lycomedes» (περ. 1640) ο οποίος απεικονίζει μια σκηνή από την ελληνική μυθολογία.
«Όσο περισσότερο εμβαθύνεις στη ζωή της Τζεντιλέσκι, τόσο περισσότερο συναντάς μια εξαιρετική προσωπικότητα σε όλες τις εκφάνσεις της», σύμφωνα με την Καβατσίνι.
Η Τζεντιλέσκι σαφώς απολάμβανε να απεικονίζει σκηνές στις οποίες οι γυναίκες αψηφούν τους άνδρες και πρόσθεσε τη δική της προσωπική πινελιά σε αυτά τα θέματα. Ωστόσο, η Καβατσίνι, ελπίζει να στρέψει την προσοχή σε μια λιγότερο συζητημένη αλλά εξίσου τολμηρή πτυχή του έργου της. «Ήξερε πώς να χρησιμοποιεί το σώμα και το πρόσωπό της και μπορούσε να είναι εξαιρετικά σαγηνευτική», πρόσθεσε.
Συνεπώς, ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της τέχνης της, ήταν να ενσωματώνει αυτοβιογραφικά στοιχεία, χωρίς να διστάζει να απεικονίσει και την ίδια σε ένα γυμνό γυναικείο θέμα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το «Allegory of Inclination» (1616), παραγγελία του ανιψιού του Μιχαήλ Άγγελου.
Πριν από μερικά χρόνια, συντηρητές έργων τέχνης στη Φλωρεντία εργάστηκαν στην αποκατάσταση του έργου, που απεικονίζει σε φυσικό μέγεθος μία γυμνή γυναίκα στα σύννεφα. Το έργο υπέστη επεξεργασία, προκειμένου να καλυφθεί το γυμνό στήθος με πέπλο και για πρώτη φορά, ταξίδεψε εκτός Ιταλίας για να παρουσιαστεί στην έκθεση του Παρισιού.
Ένα άλλο από τα πρόσφατα ανακαλυφθέντα έργα, είναι ένα ακόμα πορτραίτο της Κλεοπάτρας, θεματική στην οποία η καλλιτέχνις επέστρεφε συχνά.
Η Τζεντιλέσκι απεικονίζει τη θρυλική βασίλισσα της Αιγύπτου αναστατωμένη από την αυτοκτονία του εραστή της Μάρκου Αντώνιου. Η Κλεοπάτρα απεικονίζεται μερικώς γυμνή, να γυρίζει το κεφάλι προς τα πίσω καθώς τα δόντια του φιδιού βυθίζονται στο στήθος της.
«Όταν ο κόσμος άρχισε να ενδιαφέρεται για την Αρτεμισία, πριν από περίπου 25 χρόνια, δεν γνωρίζαμε πολλά για το έργο της με αποτέλεσμα να μην τη συγκαταλέγουμε στους σπουδαίους ζωγράφους», δήλωσε η Καβατσίνι. «Τώρα χαίρομαι ιδιαίτερα που διαθέτουμε μία πληρέστερη και σαφέστερη εικόνα του ταλέντου της», πρόσθεσε.
Related…
Η έκθεση «Artemisia Gentileschi: Heroine of Art» στο Musée Jacquemart-André της γαλλικής πρωτεύουσας, θα διαρκέσει έως τις 3 Αυγούστου.
Με πληροφορίες από artnet
