Μια πρόταση για Νέο Θαλάσσιο Όραμα
Γράφει η Στέλλα Σοφία Κυβέλου, Καθηγήτρια, Εμπειρογνώμων Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού
Στο σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης, η Ελλάδα αποκαθιστά τα σύνορά της- όχι στη γη, αλλά στη θάλασσα. Με τη δημοσίευση του πρώτου επίσημου χάρτη, υποβάθρου για την μελλοντική εκπόνηση Θαλάσσιων Χωροταξικών Σχεδίων, η χώρα επιχειρεί να οργανώσει την επικράτειά της που συντίθεται από γη και θάλασσα, σε τέσσερις χωρικές ενότητες, δίνοντας σάρκα και οστά σε έναν νέο τρόπο σκέψης για τη χρήση, την προστασία και τη διακυβέρνηση του θαλάσσιου χώρου της.
AdvertisementAdvertisementΑυτός ο χάρτης δεν είναι απλώς ένα διοικητικό εργαλείο. Είναι μια πολιτική πράξη, μια αναγκαία υποδομή για να μπορέσει η Ελλάδα να μεταβεί από τον γεωγραφικό κατακερματισμό στη λειτουργική σύνδεση, από την αποσπασματική διαχείριση στον συντονισμένο σχεδιασμό. Ένας τέτοιος χάρτης μπορεί να γίνει η πυξίδα για τη βιώσιμη ανάπτυξη, την προστασία της ενάλιας πολιτιστικής κληρονομιάς, τη θαλάσσια ειρήνη και τη γεωπολιτική αποκατάσταση.
Το Ασυνεχές Τοπίο της Νησιωτικής Διακυβέρνησης
Παρά τη μακραίωνη ναυτική της παράδοση και τις χιλιάδες νησιωτικές της μονάδες, η Ελλάδα συνεχίζει να σκέφτεται και να διοικεί με την πλάτη στραμμένη στη θάλασσα. Οι δεκατρείς διοικητικές Περιφέρειες της χώρας δεν αντικατοπτρίζουν τη γεωγραφική και πολιτισμική πραγματικότητα του νησιωτικού χώρου. Είναι προϊόντα μιας «ηπειρωτοκεντρικής» θεώρησης, όπου η Πάρος και η Άνδρος επί παραδείγματι μοιάζουν πιο κοντά στην Αθήνα απ’ ό,τι μεταξύ τους. Αυτός ο κατακερματισμός έχει σοβαρές συνέπειες. Τα νησιά δεν λειτουργούν ως ενιαία σύνολα, αλλά ως απομονωμένες μονάδες – με ένα οικονομικό μοντέλο που στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στον τουρισμό, φέρνοντας εποχικότητα, πίεση σε υποδομές, και διαρκή αποδυνάμωση της τοπικής ταυτότητας.
Από Μοναχικά Νησιά σε Λειτουργικές Συστάδες Νήσων
Το ζητούμενο σήμερα είναι ένα ριζικά διαφορετικό μοντέλο: μια δικτύωση των νησιών σε λειτουργικές συστάδες, στη βάση της πολιτισμικής τους συνοχής, της κοινής ιστορικής και πολιτισμικής τους συνέχειας, και της κοινωνικο-οικονομικής τους συμπληρωματικότητας. Ένα σύμπλεγμα που να μπορεί να αναπτύξει κοινές πολιτικές για την ενέργεια, την αγροδιατροφή, τον τουρισμό, την καινοτομία – και να αναδείξει τη γαλάζια και πολιτιστική του οικονομία που απειλείται από την τουριστική μονοκαλλιέργεια.
Το Αιγαίο ως Χώρος Πολιτισμού και Δύναμης Ήπιας Ισχύος
Το Αιγαίο δεν είναι απλώς μια γεωγραφική περιοχή. Είναι ένα παλίμψηστο μνήμης, όπου κάθε νησί αφηγείται κομμάτια της ιστορίας ενός κόσμου που έπλασε την ιδέα της Ευρώπης. Σήμερα, αυτός ο κόσμος κινδυνεύει. Όχι μόνο από εξωτερικές απειλές, αλλά κι από την εσωτερική αποδιάρθρωση του ίδιου του αφηγήματός του. Η Ελλάδα μπορεί – και πρέπει – να ανακτήσει το νήμα αυτής της ιστορικής συνέχειας. Όχι μόνο ως άμυνα σε νεο-επεκτατικές ρητορικές τύπου «Γαλάζια Πατρίδα», αλλά ως προοδευτικό αφήγημα που επανενώνει ιστορία, πολιτισμό και γεωστρατηγική. Ένα αφήγημα που βλέπει τον θαλάσσιο χώρο όχι ως ένα σύνολο περιορισμών, αλλά ως έναν καμβά συνεργασίας, δημιουργίας και μέλλοντος.
Χαρτογραφώντας το Μέλλον – Όχι μόνο τη Θάλασσα
Η παρούσα δομή που διαχωρίζει την Κρήτη από το υπόλοιπο Νότιο Αιγαίο ( Κάσος, Κάρπαθος, Σαρία, Ρόδος, Καστελόριζο….) , ή που αγνοεί προφανείς συνδέσεις μεταξύ νησιών με κοινή ιστορική και κοινωνική δυναμική, οφείλει να επανεξεταστεί και να αποκατασταθεί. Ο νέος χάρτης ΘΧΣ οφείλει να απεικονίζει όχι γραμμές και όρια, αλλά σχέσεις, όχι σύνορα, αλλά συστήματα. Η συνένωση της Κρήτης με τα νησιά των Δωδεκανήσων σε μια ενιαία θαλάσσια ενότητα μπορεί να λειτουργήσει ως πρότυπο λειτουργικού σχεδιασμού, βάσει της γεωγραφίας, της ιδιαίτερης ταυτότητας και του αναπτυξιακού δυναμικού.
Ορισμένες πρώτες προτάσεις για ένα «Θαλάσσιο Άλμα Προόδου» είναι οι παρακάτω :
Advertisement
Ενιαία λειτουργική αντιμετώπιση του Νότιου Αιγαίου και της Κρήτης
Μια θαλάσσια ενότητα με κοινό στρατηγικό όραμα, υποδομές και πολιτικές.
Λειτουργικές Νησιωτικές Συστάδες
AdvertisementΔίκτυα συνεργασίας με διατομεακές αναπτυξιακές στρατηγικές και ενδονησιωτική διασύνδεση.
Πολυμορφία στην Οικονομία
Από την τουριστική εξάρτηση σε ένα πολυκεντρικό μοντέλο παραγωγής, καινοτομίας και πολιτιστικής βιομηχανίας.
AdvertisementΠροστασία Άυλης Κληρονομιάς
Στήριξη των τοπικών φορέων πολιτισμού, ενσωμάτωση της πολιτιστικής διάστασης στη θαλάσσια χωρική πολιτική και κατά συνέπεια των ενάλιων αρχαιοτήτων αλλά και της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στο θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό. .
Γεωπολιτική Επανεκκίνηση
AdvertisementΈνα ελληνικό αφήγημα ήπιας ισχύος, ριζωμένο στη μνήμη, τον πολιτισμό και την αναπτυξιακή συνέργεια.
AdvertisementΑπό την Περιφέρεια στο Κέντρο της Θαλάσσιας Πολιτικής
Ο νέος χάρτης δεν πρέπει να διαβαστεί ως εργαλείο κατανομής θαλάσσιας δικαιοδοσίας. Πρέπει να ιδωθεί ως σύμβολο μιας νέας εποχής – όπου ο σχεδιασμός ξεκινά από την «καρδιά» και όχι από τα «όρια». Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να πρωταγωνιστήσει ξανά, όχι με όρους εδαφικής άμυνας, αλλά με όρους εδαφικής δημιουργικότητας. Ήρθε η ώρα να κοιτάξουμε τα νησιά όχι σαν αποσπασμένα σημεία στον χάρτη, αλλά σαν συνδεδεμένους κόσμους με κοινό μέλλον. Και να δούμε τη θάλασσα, όχι ως εμπόδιο, αλλά ως γέφυρα.
Σημείωση: Tο άρθρο εμπνέεται από το ερευνητικό έργο HERSEA “Developing an observation Network for Maritime Cultural Heritage in Greece” που εκπόνησε το Πάντειο Πανεπιστήμιο με την υποστήριξη του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας www.her-sea.eu
Advertisement
