Με την αξία του χρυσού στα ύψη λόγω των συγκρούσεων, στρατιωτικές κυβερνήσεις σπεύδουν να επωφεληθούν
Οι αναταραχές στην παγκόσμια οικονομία – πόλεμοι, δασμοί- έχουν εκτινάξει στα ύψη την αξία του χρυσού, και πολλοί σπεύδουν να επωφεληθούν από αυτό, από κεντρικές τράπεζες μέχρι hedge funds, επενδυτές πάσης φύσεως κλπ. Ωστόσο δεν είναι πολλοί αυτοί που ξέρουν από πού προέρχεται ο χρυσός αυτός ή τι συγκρούσεις τροφοδοτεί στις χώρες όπου εξορύσσεται.
Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του BBC, για τις κυβερνήσεις του Σαχέλ στη δυτική Αφρική διακυβεύονται πολλά: Ο χρυσός είναι ζωτικής σημασίας για τις στρατιωτικές κυβερνήσεις χωρών όπως η Μπουρκίνα Φάσο, το Μάλι και ο Νίγηρας, που είναι αντιμέτωπες με τζιχαντιστικά κινήματα, απομόνωση στις περιοχές τους και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
«Επειδή οι τιμές του χρυσού είναι σε ιστορικό υψηλό…οι στρατιωτικές κυβερνήσεις ελπίζουν πως θα είναι σε θέση να επωφεληθούν ευθέως» είπε στο BBC η Μπέβερλι Οτσίενγκ, ερευνήτρια της Control Risks.
Και οι τρεις χώρες του Σαχέλ μαζί παράγουν περίπου 230 τόνους χρυσού ετησίως, σύμφωνα με εκτιμήσεις του World Gold Council– αξίας περίπου 15 δισ. δολαρίων στη σημερινή αγορά. Ωστόσο η έλλειψη δεδομένων για τη μικρής κλίμακας εξόρυξη σημαίνει πως πιθανότατα πρόκειται για συντηρητική εκτίμηση. Συνδυαστικά η παραγωγή χρυσού από αυτές τις χώρες ξεπερνά κάθε χώρα της Αφρικής, καθιστώντας το Σαχέλ περιοχή με μεγάλη συμβολή στη διεθνή αγορά χρυσού. Οι κυβερνήσεις λένε ότι τα κέρδη από τον τομέα αυτόν ωφελούν τους πολίτες μέσω αυξημένης «κυριαρχίας», αν και ρωσικές εταιρείες αυξάνουν τα μερίδιά τους στη βιομηχανία, σε βάρος δυτικών εταιρειών.
Ο Ασίμι Γκοΐτα, επικεφαλής της χούντας του Μάλι, «άνοιξε» τον προηγούμενο μήνα τις εργασίες ανοικοδόμησης εγκαταστάσεων για επεξεργασία χρυσού, στις οποίες μια ρωσική κοινοπραξία (Yadran Group) μειοψηφικό μερίδιο. Οι εγκαταστάσεις αυτές εκτιμάται πως θα δημιουργήσουν 500 άμεσες και 2.000 έμμεσες θέσεις εργασίας. Η Μπουρκίνα Φάσο επίσης κατασκευάζει το πρώτο της εργοστάσιο επεξεργασίας χρυσού και έχει στήσει μια κρατική εταιρεία εξόρυξης, υποχρεώνοντας ξένες εταιρείες να δίνουν μερίδιο 15% στις τοπικές τους δραστηριότητες και να μεταφέρουν δεξιότητες/τεχνογνωσία στους πολίτες της χώρας. Εκστρατείες με ΑΙ έχουν πραγματοποιηθεί υπέρ του 37χρονου ηγέτη της χώρας, λοχαγού Ιμπραήμ Τραορέ, για αυτό που παρουσιάζεται ως σημαντική πηγή εσόδων για τη χώρα.
Ωστόσο η Οτσιένγκ λέει πως τα πράγματα είναι διαφορετικά στην πραγματικότητα, καθώς η Μπουρκίνα Φάσο και οι γείτονές της χρειάζονται άμεσα ρευστό για να χρηματοδοτήσουν τις αντιτρομοκρατικές τους επιχειρήσεις. Στην περίπτωση του Μάλι μεγάλο μέρος αυτών το έχουν αναλάβει Ρώσοι μισθοφόροι, περιλαμβανομένων του Wagner Group και του διαδόχου του, Africa Corps, που υπάγονται στο ρωσικό υπουργείο Άμυνας. Το Africa Corps συμμετέχει και σε στρατιωτικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες στη Μπουρκίνα Φάσο, αν και η χούντα αρνείται επίσημα την παρουσία του. Οι στρατιωτικές δαπάνες στο Μάλι έχουν πολλαπλασιαστεί από το 2010, αντιστοιχώντας στο 22% του προϋπολογισμού ως το 2020.
Οι κυβερνήσεις μάχονται κατά τζιχαντιστικών οργανώσεων που συνδέονται με την αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος. Η Human Rights Watch έχει κατηγορήσει την κυβέρνηση του Μάλι και το Wagner Group για θηριωδίες σε βάρος αμάχων, ενώ έχει αναφέρει και παρόμοια φαινόμενα από τις ένοπλες δυνάμεις της Μπουρκίνα Φάσο και πολιτοφυλακών της.
Για τις υπηρεσίες τους το Wagner Group και το Africa Corps συχνά πληρώνονται άμεσα σε χρυσό ή με παραχωρήσεις στον εξορυκτικό τομέα, σύμφωνα με τον Άλεξ Βάινς του Chatham House.
Μετά το πραξικόπημα στο Μάλι το 2021, η χρήση σκληρών τακτικών εναντίον κοινοτήτων που θεωρείται ότι υποστηρίζουν τους τζιχανιστές έχει αυξηθεί. Η Τζαμαάτ Νουσράτ αλ Ισλάμ βαλ Μουσλιμίν (JNIM), προσκείμενη στην αλ Κάιντα, είναι η πιο ενεργή τζιχαντιστική οργάνωση στην περιοχή και πραγματοποίησε μια άνευ προηγουμένου σειρά επιθέσεων κατά των ενόπλων δυνάμεων της Μπουρκίνα Φάσο στο πρώτο ήμισυ του 2025. Σημειώνεται πως και οι ένοπλες οργανώσεις εκμεταλλεύονται την αύξηση της ζήτησης για χρυσό: Μεγάλο μέρος της εξόρυξης στο Σαχέλ γίνεται ανεπίσημα και χωρίς άδειες, με τις ένοπλες οργανώσεις και τις κυβερνήσεις να είναι σε ανταγωνισμό για την εκμετάλλευση πολλών μικρών ορυχείων.
