Η ανάγκη θέσπισης κατάλληλων μηχανισμών προστασίας του δικαστηρίου και των δικαστών κρίνεται επιτακτική. Η κατάσταση που παρουσιάζουν σήμερα τα δικαστήρια είναι «τριτοκοσμική».

Η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων, με το από 10.6.2025 Δελτίο Τύπου, εκφράζει σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την κατάσταση που επικρατεί στα ελληνικά δικαστήρια. Αφορμή στάθηκε η συμπεριφορά δικηγόρου (που δεν κατονομάζεται) κατά τη διάρκεια δίκης ενώπιον του Τριμελούς Εφετείου Λαμίας, με κατηγορούμενο τον αστυνομικό Κορκονέα.

Όπως σημειώνεται, η εικόνα που παρουσιάζουν σήμερα τα δικαστήρια είναι «τριτοκοσμική», ενώ γίνεται λόγος για πλήρη απουσία ελέγχου και για την ανυπαρξία θεσμικού πλαισίου που να εγγυάται τη νηφάλια και αξιοπρεπή διεξαγωγή των δικών. Η Ένωση ζητά τη λήψη άμεσων μέτρων για τη θωράκιση της αξιοπιστίας των θεσμών.

Η ανάγκη θέσπισης κατάλληλων μηχανισμών προστασίας του δικαστηρίου και των δικαστών κρίνεται επιτακτική. Κι αυτό, διότι μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου του ΟΠΕΚΕΠΕ, αναμένεται να ακολουθήσει σωρεία δικών, για τις οποίες είναι εύλογο να αμφισβητείται αν το υπάρχον δικαστικό σύστημα μπορεί να ανταποκριθεί. Πολύ περισσότερο όταν δεν διαθέτει τη νομική δυνατότητα να επιβάλλει τους όρους για μια νηφάλια και ανεπηρέαστη απονομή της Δικαιοσύνης.

Στο Δελτίο Τύπου περιγράφονται λεπτομερώς τα πραγματικά περιστατικά και οι προσβολές κατά των δικαστών, της εισαγγελέως και του συνηγόρου υπεράσπισης, από μη κατονομαζόμενη δικηγόρο. Ξεχωρίζει μάλιστα ένα πρωτοφανές — ακόμη και σε παγκόσμια κλίμακα — γεγονός: η συγκεκριμένη δικηγόρος, κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, από το έδρανο, κάλεσε την Αστυνομία από το κινητό της τηλέφωνο και, μιλώντας δυνατά, απαίτησε να σταλεί περιπολικό για να συλλάβει τους τακτικούς δικαστές και την εισαγγελέα της έδρας για αυτόφωρα αδικήματα.

Δεν μπορώ να αντιληφθώ τους λόγους για τους οποίους το Διοικητικό Συμβούλιο της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, που εκπροσωπεί το σύνολο των δικαστών, παρέλειψε στο Δελτίο Τύπου να κατονομάσει τη δικηγόρο, να καταδικάσει τη συμπεριφορά της, να ζητήσει την τιμωρία της (ποινική και πειθαρχική), και — κυρίως — να στηρίξει ηθικά τους δικαστές της έδρας, όπως είναι υποχρεωμένο από το συνδικαλιστικό του καθήκον.

Η Ένωση όφειλε, επιπλέον, να υποβάλει συγκεκριμένες προτάσεις για τη θέσπιση ουσιαστικών μέτρων προστασίας των θεσμών και των λειτουργών τους. Φυσικά, δεν αρκεί μόνο η ύπαρξη σχετικών διατάξεων· απαιτείται τόλμη και θάρρος εκ μέρους των δικαστών να τις εφαρμόσουν, με τη στήριξη της ηγεσίας των δικαστηρίων και των εκπροσώπων τους.

Πιστεύω ότι το πλέον αποτελεσματικό μέτρο προστασίας των θεσμών θα ήταν η επαναφορά του αδικήματος της περιύβρισης αρχής, το οποίο — παρά τις κατά καιρούς υπερβολές στην εφαρμογή του — προσέφερε επαρκή προστασία στους θεσμούς και στα στελέχη τους.

Το αδίκημα αυτό προβλεπόταν στο άρθρο 181Α του παλαιού Ποινικού Κώδικα, αλλά καταργήθηκε με τον νόμο 2172/1994 και, μάλιστα, από ορισμένους χαιρετίστηκε ως «δημοκρατική κατάκτηση». Ωστόσο, το έλλειμμα που προέκυψε από την κατάργησή του δεν καλύφθηκε έκτοτε, ούτε στις αλλεπάλληλες τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα, καθώς η εκάστοτε Κυβέρνηση είτε δεν το έθεσε σε προτεραιότητα είτε δεν τόλμησε να επαναφέρει τη συγκεκριμένη διάταξη.

Η ανάγκη αυτή, όμως, είναι πλέον επιτακτική. Το αδίκημα της περιύβρισης αρχής πρέπει να θεσπιστεί εκ νέου και μάλιστα τάχιστα, διότι στο άμεσο μέλλον αναμένεται η διεξαγωγή σημαντικών δικών με υψηλό πολιτικό και κοινωνικό ενδιαφέρον — όπως η δίκη για το σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών. Πρόκειται για μια δίκη που εκτιμάται ότι θα διαρκέσει μεγάλο χρονικό διάστημα και θα χαρακτηρίζεται από έντονες αντεγκλήσεις, με πιθανές επιθέσεις κατά του δικαστηρίου και των δικαστών και με σοβαρό κίνδυνο παρεκκλίσεων κατά τη διεξαγωγή της.

Ένα επίσης αποτελεσματικό μέτρο θα ήταν, κατά την προσεχή αναθεώρηση του Συντάγματος, να θεσπιστεί εκ νέου το επαγγελματικό ασυμβίβαστο των βουλευτών, το οποίο καταργήθηκε το 2008 με την τότε αναθεώρηση του Συντάγματος.

Σε σχέση με το παραπάνω Δελτίο Τύπου της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, η Ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία ζητεί την προστασία των δικηγόρων και την απόδοση σεβασμού εκ μέρους των δικαστών, χωρίς όμως να καταδικάσει τη συμπεριφορά της συγκεκριμένης δικηγόρου. Η αιτιολόγηση που δόθηκε ήταν ότι δεν της διαβιβάστηκαν τα πρακτικά της συγκεκριμένης δίκης.

Ωστόσο, κατά το άρθρο 155 του Δικηγορικού Κώδικα, η διαβίβαση των πρακτικών της δίκης από το δικαστήριο στον οικείο δικηγορικό σύλλογο απαιτείται αποκλειστικά για την άσκηση πειθαρχικής δίωξης κατά του δικηγόρου, και όχι για την προφορική αποδοκιμασία συγκεκριμένης συμπεριφοράς, όταν αυτή εκτίθεται λεπτομερώς σε Δελτίο Τύπου της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων και δεν συνιστά πειθαρχική ποινή.

Η Πρόεδρος του Αρείου Πάγου εξέδωσε Δελτίο Τύπου για τη συμπεριφορά της συγκεκριμένης δικηγόρου (χωρίς να την κατονομάζει), το οποίο η Ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων απέρριψε. Στη συνέχεια, η ΕΝΔΕ πρότεινε, ως ποινή τάξης, να θεσπιστεί η δυνατότητα του δικαστηρίου να αποβάλλει από τη διαδικασία συνήγορο για θόρυβο ή ανυπακοή. Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε από τον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών, με το επιχείρημα ότι προσβάλλει τα δικαιώματα υπεράσπισης του κατηγορουμένου, τα οποία προστατεύονται από διεθνείς συνθήκες.

Ωστόσο, η ομαλή και απρόσκοπτη διεξαγωγή της δίκης συνιστά υπέρτατο δημόσιο συμφέρον, το οποίο πρέπει να διαφυλαχθεί θεσμικά και ουσιαστικά.

Στη Βουλή, ο Υπουργός Δικαιοσύνης κατήγγειλε τη στάση της Ζ.Κ., συνηγόρου υπεράσπισης του κατηγορουμένου για βιασμό — γνωστού και ως «βιαστή με τη τυρόπιτα» — ο οποίος φέρεται να βίασε τέσσερις αλλοδαπές τουρίστριες. Η δίκη έχει αναβληθεί εννέα φορές, με αποτέλεσμα τη μέγιστη ταλαιπωρία των μαρτύρων και τον διεθνή διασυρμό της χώρας.

Τη δυνατότητα αυτών των αλλεπάλληλων αναβολών προσέφεραν οι διαδοχικές τροπολογίες του άρθρου 349 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (ΚΠΔ), που εισήγαγαν κατά καιρούς διάφοροι Υπουργοί Δικαιοσύνης. Ενώ από την αρχική εισαγωγή του ΚΠΔ το 1950 το κώλυμα του συνηγόρου δεν θεωρούνταν λόγος ανώτερης βίας ώστε να αναβληθεί μια δίκη, στη συνέχεια κατέστη αποδεκτός λόγος αναβολής — με αποτέλεσμα σωρεία δικών να αναβάλλονται λόγω κωλύματος δικηγόρου.

Πρέπει να αναγνωριστεί ότι με τις μεταγενέστερες τροποποιήσεις του ΚΠΔ από τον κ. Φλωρίδη, η δυνατότητα αυτή έχει περιοριστεί σημαντικά.

Η Ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων, επικαλούμενη το απόρρητο της πειθαρχικής διαδικασίας, απέφυγε να δημοσιοποιήσει το αποτέλεσμα της πειθαρχικής εξέτασης, κατόπιν μηνυτήριας αναφοράς της Προέδρου Πρωτοδικών κατά της συγκεκριμένης δικηγόρου.

Ωστόσο, κατά την άποψή μου, η πειθαρχική ποινή εξυπηρετεί τον ίδιο σκοπό με την ποινική: τόσο την ειδική, όσο και τη γενική πρόληψη. Συνεπώς, πρέπει να δημοσιοποιείται, όχι μόνο για λόγους διαφάνειας, αλλά και διότι, διαφορετικά, μπορεί δικηγόρος που έχει τιμωρηθεί με προσωρινή ή οριστική παύση να συνεχίζει να ασκεί καθήκοντα χωρίς έλεγχο.

Για την ιστορία, αξίζει να σημειωθεί ότι σχεδόν όλες οι χώρες, εκτός από τη δική μας, προστατεύουν αποτελεσματικά τους θεσμούς και τα πρόσωπα που ασκούν δημόσια εξουσία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, το αδίκημα της προσβολής του δικαστηρίου (contempt of court) τιμωρείται αυστηρά, άμεσα και από το ίδιο το δικαστήριο.

 

Λέανδρος Τ. Ρακιντζής
Αρεοπαγίτης ε.τ.