Η πρόταση της Κομισιόν ανοίγει τον πιο σκληρό πόλεμο της δεκαετίας. Τα αγκάθια και οι καινοτομίες.
Σε κλίμα εσωτερικής έντασης και γεωπολιτικών προκλήσεων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει σήμερα την πρότασή της για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) 2028–2034, τον νέο επταετή προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θα κρίνει όχι μόνο τις χρηματοδοτικές προτεραιότητες της επόμενης δεκαετίας, αλλά και τον ίδιο τον τρόπο διακυβέρνησης της Ένωσης.
Ο προϋπολογισμός αφορά τα πάντα: από την Ουκρανία και την άμυνα, τους αγρότες και τις γεωργικές επιδοτήσεις, τις κοινωνικές παροχές, το μεταναστευτικό, τον πολιτισμό και τις μεταφορές, έως την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ, εν μέσω του εμπορικού πολέμου με τις ΗΠΑ, του σκληρού ανταγωνισμού με την Κίνα και της ενεργειακής απεξάρτησης της Ένωσης.
Η σημερινή πρόταση αναμένεται να φέρει στην επιφάνεια την παραδοσιακή διαμάχη μεταξύ των βόρειων «φειδωλών» και των κρατών εκείνων που ζητούν αύξηση του προϋπολογισμού.
Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, μόλις μία εβδομάδα μετά την επιβίωσή της από την πρόταση μομφής, ετοιμάζεται για τη δεύτερη μεγάλη πολιτική δοκιμασία, η οποία όμως αναμένεται να διαρκέσει μήνες, δεδομένου ότι οι διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό είναι επίπονες και όλοι —εθνικές κυβερνήσεις, ευρωβουλευτές, συνδικάτα, οργανώσεις πολιτών— προσπαθούν να υπερασπιστούν και να προωθήσουν τα συμφέροντά τους.
Σημειώνεται ότι ο προϋπολογισμός της ΕΕ για την περίοδο 2021–2027 ανέρχεται σε περίπου 1,2 τρισεκατομμύρια ευρώ (ή περίπου 1% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος της Ένωσης), και δεν αναμένεται σημαντική αύξηση στον νέο προϋπολογισμό. Όμως αυτό που θεωρείται βέβαιο είναι η αναδιαμόρφωση στον τρόπο κατανομής των χρημάτων, των εργαλείων και της διανομής τους, βάσει αναθεωρημένων προτεραιοτήτων.
Αυτό που έχει γίνει μέχρι στιγμής γνωστό είναι ότι για την Επιτροπή το ζητούμενο δεν είναι περισσότερα χρήματα, αλλά η απλούστευση των διαδικασιών και η πιο ορθή διαχείριση.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η ΕΕ σχεδιάζει να δημιουργήσει ένα Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανταγωνιστικότητας (European Competitiveness Fund – ECF) στο πλαίσιο του προϋπολογισμού της για την περίοδο 2028–2034, με στόχο να κλείσει το επενδυτικό χάσμα με τις ΗΠΑ και την Κίνα, συγκεντρώνοντας πόρους από δεκάδες διαφορετικά χρηματοδοτικά εργαλεία.
Και εάν τα χρηματοδοτικά προγράμματα έχουν ήδη μειωθεί από 58 σε 37, τότε, βάσει των πληροφοριών που διαρρέουν, ενδέχεται να υπάρξει περαιτέρω μείωση. Μπορεί ένα από τα πιο γνωστά προγράμματα, το Horizon Europe, να παραμείνει ενσωματωμένο στο ECF, άλλα όμως δεν θα έχουν την ίδια τύχη.
Αυτό ήδη φέρνει «μαύρα σύννεφα» πάνω από την Κομισιόν, καθώς έχουν εκφραστεί οι πρώτες αντιδράσεις και προειδοποιήσεις.
Αγροτικός συναγερμός: Αναδιάρθρωση της ΚΑΠ
Στο επίκεντρο των αντιδράσεων βρίσκεται η σχεδιαζόμενη ενοποίηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής και των ταμείων συνοχής σε έναν κοινό «εθνικό φάκελο», στο πλαίσιο του νέου υπερταμείου «Ευρωπαϊκό Ταμείο για τη Βιώσιμη Οικονομική, Εδαφική, Κοινωνική, Αγροτική και Θαλάσσια Ευημερία και Ασφάλεια». Η πρόταση αυτή προσφέρει μεγαλύτερη ευελιξία στις κυβερνήσεις, αλλά αυξάνει και τον κίνδυνο επανεθνικοποίησης, ασύμμετρης κατανομής και περικοπών.
Αγροτικές οργανώσεις σε Ισπανία, Πολωνία και Ελλάδα ανησυχούν ιδιαίτερα για το ενδεχόμενο να ορίζεται πλέον σε εθνικό επίπεδο ποιος θεωρείται «δικαιούχος» ενίσχυσης, ενώ ζητούν να διατηρηθούν οι ρήτρες προστασίας για τις άμεσες ενισχύσεις ανά εκτάριο.
Παράλληλα, το Reuters αποκάλυψε ότι η Επιτροπή σχεδιάζει κλιμακωτές περικοπές στις ενισχύσεις για μεγάλες εκμεταλλεύσεις: μειώσεις 25% για ποσά άνω των 20.000 ευρώ, 50% για ποσά άνω των 50.000 ευρώ και 75% για ενισχύσεις άνω των 75.000 ευρώ, με στόχο την αναδιανομή προς μικρομεσαίους παραγωγούς.
Η Copa-Cogeca, το ισχυρότερο αγροτικό λόμπι στην ΕΕ, κατηγορεί την Επιτροπή ότι απειλεί να αποδυναμώσει την ενιαία αγορά και να θέσει σε κίνδυνο τη σταθερότητα της αγροδιατροφικής αλυσίδας.
Μάλιστα, καλεί σήμερα τους αγρότες σε συμβολική πορεία στις Βρυξέλλες, καθώς θεωρεί ότι βάλλεται η αυτοδυναμία της ΚΑΠ.
«Η ΕΕ δεν μπορεί να επιτύχει πραγματική στρατηγική αυτονομία χωρίς να διασφαλίσει τον γεωργικό της τομέα. Και ο ακρογωνιαίος λίθος αυτής της ασφάλειας είναι μια ισχυρή, κοινή και καλά χρηματοδοτούμενη γεωργική πολιτική. Αλλά αυτή η αρχιτεκτονική απειλείται. Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για συγκέντρωση της χρηματοδότησης της ΕΕ σε ένα ενιαίο ταμείο μπορεί να προσφέρει κάποια δημοσιονομική ευελιξία, αλλά ενέχει τον κίνδυνο να διαλύσει την Κοινή Αγροτική Πολιτική.
Η αντικατάσταση της ΚΑΠ δύο πυλώνων με ένα ενιαίο εθνικό μοντέλο προγραμματισμού θα αποδυνάμωνε την ενιαία αγορά, θα καθυστερούσε τις απαραίτητες επενδύσεις και θα δημιουργούσε σημαντικές ανισότητες μεταξύ των κρατών-μελών, όλα αυτά απειλώντας παράλληλα τα εισοδήματα των αγροτών, υπονομεύοντας τη βιωσιμότητα και θέτοντας σε κίνδυνο τη σταθερότητα της αγροδιατροφικής αλυσίδας, ακόμη και πέρα από τα σύνορα της ΕΕ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν μπορούμε να δεχθούμε τη διάλυση της ΚΑΠ σε ένα ενιαίο ταμείο και οποιαδήποτε κίνηση προς περαιτέρω επανεθνικοποίηση ή μια βεβιασμένη πρόταση», αναφέρει η Copa-Cogeca.
Κοινωνικές εντάσεις: Το θρίλερ με το Κοινωνικό Ταμείο
Η φον ντερ Λάιεν την περασμένη εβδομάδα εξαναγκάστηκε σε παραχωρήσεις προς τις πολιτικές ομάδες, προκειμένου να εξασφαλίσει την υποστήριξή τους για να αντιμετωπίσει την πρόταση μομφής, οι οποίες ωστόσο την προειδοποίησαν ότι δεν της δίνουν λευκή επιταγή.
Μία από τις σημαντικότερες υποσχέσεις της, έπειτα από τις έντονες αντιδράσεις ευρωβουλευτών και συνδικάτων, ήταν η διατήρηση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου Plus (ESF+) στο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο μετά το 2027.
Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων (ETUC), παραμονές της παρουσίασης της πρότασης της Επιτροπής, ανακοίνωσε ότι πληροφορήθηκε πως η Κομισιόν εξακολουθεί να σχεδιάζει να διατηρήσει το ESF+ μόνο κατ’ όνομα, χωρίς δεσμευμένους πόρους ή καθορισμένους στόχους.
Έτσι, η ΓΓ του ETUC Εσθερ Λίντς προειδοποιεί την φον ντερ Λάιεν να μην υπαναχωρήσει:
«Φαίνεται πως η Επιτροπή προσπαθεί να εξαπατήσει τους εργαζόμενους, διατηρώντας το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο Plus μόνο κατ’ όνομα, χωρίς πόρους ή στόχους.
AdvertisementΣτέλνω ένα ξεκάθαρο μήνυμα στην Επιτροπή: οι εργαζόμενοι έχουν κουραστεί από πολιτικούς που προσπαθούν να τους ρίξουν στάχτη στα μάτια – πρέπει να αποκαταστήσουν πλήρως το ESF+.Χωρίς δεσμευμένους πόρους, οι φτωχότεροι και πιο ευάλωτοι στην Ευρώπη θα μείνουν να “ανταγωνίζονται” για χρηματοδότηση με τις πολυεθνικές, στις οποίες έχει υποσχεθεί ένα ‘Ταμείο Ανταγωνιστικότητας’ χωρίς όμως νέους πόρους».
Η προειδοποίηση λαμβάνεται σοβαρά υπόψη, εάν αναλογιστεί κανείς ότι η ETUC εκπροσωπεί 45 εκατομμύρια εργαζόμενους σε 41 χώρες.
Το στοίχημα της ανταγωνιστικότητας και η εξωτερική στρατηγική
Στο επίκεντρο των νέων εργαλείων που αναμένεται να προτείνει η Επιτροπή βρίσκεται το Ταμείο Ανταγωνιστικότητας, που φιλοδοξεί να συγκεντρώσει όλα τα προγράμματα επενδύσεων, καινοτομίας και τεχνολογικής ανάπτυξης, από το Horizon Europe μέχρι το InvestEU. Παράλληλα, προτείνεται η δημιουργία του Ταμείου για την Παγκόσμια Ευρώπη (Global Europe Fund), το οποίο θα ενοποιήσει τα προγράμματα γειτονίας, αναπτυξιακής βοήθειας, μετανάστευσης και ειρηνευτικών παρεμβάσεων. Προβλέπεται και ξεχωριστός μηχανισμός στήριξης της Ουκρανίας, συνδεδεμένος με τον ευρύτερο προγραμματισμό εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ.
Έκτακτος μηχανισμός αντιμετώπισης κρίσεων
Η φον ντερ Λάιεν αναμένεται, σύμφωνα με τους Financial Times, να παρουσιάσει και έναν «έκτακτο μηχανισμό αντιμετώπισης κρίσεων», που θα της δίνει τη δυνατότητα να δανείζεται από τις αγορές και να χορηγεί κεφάλαια ως δάνεια ή επιχορηγήσεις προς τα κράτη-μέλη.
Όμως οποιοσδήποτε νέος μηχανισμός κοινής έκδοσης χρέους απαιτεί ομοφωνία, και οι «φειδωλοί» (Γερμανία, Ολλανδία, Αυστρία, Δανία, Σουηδία) είναι βέβαιο ότι θα αντιδράσουν.
Η λογική του σχεδίου είναι ότι ο κόσμος πλέον χαρακτηρίζεται από πολυκρίσεις και η ΕΕ δεν μπορεί να παραμένει καθηλωμένη σε πρακτικές του παρελθόντος. Αν και αυτό ακούγεται λογικό, οι επικριτές υποστηρίζουν ότι πρόκειται για μια ακόμη προσπάθεια συγκέντρωσης εξουσίας στα χέρια της φον ντερ Λάιεν.
Ήδη το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο πρέπει να εγκρίνει τον προϋπολογισμό, έχει αντιδράσει σε ενέργειες της Κομισιόν, όπως με τον μηχανισμό SAFE για την άμυνα, όπου με το πρόσχημα του επείγοντος παρακάμφθηκε το Κοινοβούλιο.
Είναι δεδομένο ότι η πρόταση της Επιτροπής δρομολογεί την έναρξη μιας σκληρής και πολύμηνης πολιτικής μάχης, στην οποία τα κράτη-μέλη, το Συμβούλιο και το Ευρωκοινοβούλιο, θα επιχειρήσουν κάτι παραπάνω από το να καθορίσουν τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.
