Τουλάχιστον 55% έως το 2030. Η πρόταση της Κομισιόν για το Κλίμα είναι ο πιο φιλόξοξος στόχος της ΕΕ μέχρι σήμερα και δεν είναι βέβαιο ότι ενώνει.
Την ώρα που η Ευρώπη πλήττεται από νέο κύμα καύσωνα, η Κομισιόν παρουσίασε τον πιο φιλόδοξο κλιματικό στόχο στην ιστορία της: μείωση των καθαρών εκπομπών κατά 90% έως το 2040. Όμως η πρόταση αυτή, όσο τεχνικά επεξεργασμένη κι αν είναι, όσο βαρύ πολιτικό συμβολισμό κι αν φέρει, δεν περνά χωρίς τριγμούς.
Αγορά ρύπων
Για πρώτη φορά, το σχέδιο ενσωματώνει μηχανισμούς ευελιξίας, όπως η δυνατότητα αγοράς έως και 3% των καθαρών εκπομπών μέσω διεθνών πιστώσεων άνθρακα – με στόχο τη μείωση του κόστους για κράτη και επιχειρήσεις. Σύμφωνα με την Κομισιόν, η πρόβλεψη αυτή ενισχύει τη ρεαλιστικότητα της μετάβασης. Ωστόσο, για πολλούς επιστήμονες και πολιτικούς, συνιστά παραχώρηση που υπονομεύει τη φιλοδοξία του εγχειρήματος.
Όπως σημειώνουν οι Financial Times, οι ευελιξίες αυτές εντάχθηκαν κατόπιν πίεσης από κυβερνήσεις όπως της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Πολωνίας και της Τσεχίας – χώρες με ισχυρή βιομηχανική βάση. Αφορούν τη χρήση πιστώσεων που επιτρέπουν σε κυβερνήσεις ή εταιρείες να πληρώνουν για τη μείωση εκπομπών αλλού, αντί να μειώνουν τις δικές τους. Έως το 2040, το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 145 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα, όγκος ίσος με τις ετήσιες εκπομπές της Αυστρίας και της Ελλάδας μαζί.
Ο νέος στόχος και η αρχιτεκτονική του 2040
Η πρόταση της Επιτροπής τροποποιεί τον Ευρωπαϊκό Κλιματικό Νόμο του 2021 και προβλέπει μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 90% έως το 2040, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Ο νέος στόχος λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ του δεσμευτικού στόχου για το 2030 (μείωση τουλάχιστον κατά 55%) και του τελικού στόχου κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
Η Επιτροπή υποστηρίζει ότι η πρόταση «παρέχει ένα ρεαλιστικό και ευέλικτο μονοπάτι προς μια απανθρακοποιημένη ευρωπαϊκή οικονομία», ενσωματώνοντας την εμπειρία της προηγούμενης δεκαετίας και λαμβάνοντας υπόψη τις σύγχρονες γεωπολιτικές και οικονομικές προκλήσεις.
Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε:
«Καθώς οι Ευρωπαίοι πολίτες βιώνουν όλο και πιο έντονα τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, αναμένουν από την Ευρώπη δράση. Η βιομηχανία και οι επενδυτές αναζητούν από εμάς μια προβλέψιμη κατεύθυνση. Σήμερα δείχνουμε ότι παραμένουμε σταθεροί στη δέσμευσή μας για την απανθρακοποίηση της ευρωπαϊκής οικονομίας έως το 2050. Ο στόχος είναι σαφής – το ταξίδι, πραγματιστικό και ρεαλιστικό».
“Ευελιξίες” και αντιδράσεις
Ωστόσο, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις και τα κόμματα της αριστεράς έχουν ήδη εκφράσει σοβαρές επιφυλάξεις, θεωρώντας ότι τέτοιες πρακτικές αποδυναμώνουν τον στόχο και αποπροσανατολίζουν την πολιτική από την ουσία: τις εγχώριες μειώσεις εκπομπών.
Παράλληλα, κυβερνήσεις κρατών-μελών – όπως της Γαλλίας και της Ιταλίας – αμφισβητούν τη ρεαλιστικότητα του στόχου 90%. Ο Γάλλος Πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, έχει ζητήσει καθυστέρηση στη διαδικασία, προκρίνοντας έναν ευρύτερο ευρωπαϊκό διάλογο.
Η επόμενη φάση και το πολιτικό περιβάλλον
Οι υπουργοί Περιβάλλοντος της ΕΕ αναμένεται να εξετάσουν την πρόταση στα μέσα Ιουλίου, ενώ οι τελικές αποφάσεις τοποθετούνται χρονικά για τα μέσα Σεπτεμβρίου. Για να καταστεί ο στόχος δεσμευτικός, απαιτείται η έγκριση τόσο από τις εθνικές κυβερνήσεις όσο και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Η Επιτροπή ελπίζει να έχει επιτύχει πολιτική συμφωνία πριν από τη Διεθνή Διάσκεψη για το Κλίμα του ΟΗΕ (COP30), τον Νοέμβριο στη Βραζιλία. Ωστόσο, ο χρόνος για διαπραγματεύσεις είναι περιορισμένος και το πολιτικό κλίμα εντός ΕΕ επιβαρύνεται από αυξανόμενες διαφορές μεταξύ κρατών-μελών και εντεινόμενο σκεπτικισμό απέναντι στις κλιματικές πολιτικές, εν μέσω της πανευρωπαϊκής ακρίβειας και τους φόβους των πολιτών ότι θα κληθούν να πληρώσουν το κόστος αυτών των αλλάγών.
