Αποστολή Χάγη – Σύνοδος ΝΑΤΟ
Στη σκιά τριών πολέμων και με το διεθνές σύστημα σε κατάσταση ρευστότητας και αβεβαιότητας διεξάγεται σήμερα και αύριο (23 και 24 Ιουνίου) η ιστορική, όπως τη χαρακτήρισε ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, Σύνοδος Κορυφής της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας. Κι όμως, το βασικό θέμα δεν θα είναι ούτε ο πόλεμος στην Ουκρανία, ούτε η αιματηρή σύγκρουση στη Γάζα, μήτε και η κλιμακούμενη αναμέτρηση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν.
AdvertisementAdvertisementΤο κυρίαρχο ζήτημα που θα τεθεί στο τραπέζι είναι η απαίτηση για αύξηση των αμυντικών δαπανών από το 2% στο 5% του ΑΕΠ για κάθε κράτος, στόχος που αποδίδεται ευθέως στις πιέσεις του Ντόναλντ Τραμπ. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ έχει μετατρέψει τη χρηματοδότηση της συμμαχίας σε «δείκτη πίστης», απειλώντας με αποστασιοποίηση των Ηνωμένων Πολιτειών από τη δέσμευση στο Άρθρο 5, που αφορά τη συλλογική ασφάλεια των κρατών-μελών, για όσους δεν ανταποκριθούν.
Related…
Η φόρμουλα του Ρούτε
Όλη η προετοιμασία της Συνόδου έγινε πάνω σε αυτή τη βάση. Και τελικά, προκειμένου να κατευναστεί ο Τραμπ και να διασφαλιστεί η παρουσία του στη Χάγη, το βράδυ της Κυριακής 22 Ιουνίου οι σύμμαχοι κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία: αύξηση των στρατιωτικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ έως το 2035, εκτός και εάν υπάρξουν πιέσεις για επίτευξη του στόχου σε συντομότερο χρονικό διάστημα.
Πρόκειται για έναν στόχο φιλόδοξο, αν όχι εξαιρετικά δύσκολο, για πολλά κράτη-μέλη που ήδη δοκιμάζονται από δημοσιονομικά ελλείμματα και τη φτωχοποίηση των κοινωνιών τους. Προκειμένου όμως να παρουσιαστεί μια εικόνα ενότητας και αποφασιστικότητας, επελέγη μια φόρμουλα «δημιουργικής λογιστικής» – με ό,τι αυτό ενδέχεται να συνεπάγεται για τη μακροπρόθεσμη αξιοπιστία του εγχειρήματος:
Το 3,5% θα αφορά καθαρά στρατιωτικές δαπάνες (όπλα, εξοπλισμός, προσωπικό),
Advertisementενώ το υπόλοιπο 1,5% μπορεί να καλύπτει ευρύτερες επενδύσεις που σχετίζονται με την άμυνα και την ασφάλεια, όπως υποδομές διπλής χρήσης (γέφυρες, οδικά και σιδηροδρομικά δίκτυα, λιμάνια), βιομηχανική παραγωγική ικανότητα και κυβερνοασφάλεια.
Η ιδέα αυτής της «φόρμουλας 5%» (3,5% + 1,5%) αποδίδεται στον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, ο οποίος ανέλαβε εξαρχής το δύσκολο έργο να διαχειριστεί τις απαιτήσεις του Τραμπ και να αποτρέψει τυχόν θεσμική κρίση στη Σύνοδο.
Επιχείρηση κολακεία – Θα κοιμηθεί στο παλάτι ο Τραμπ
Δεν είναι τυχαία ούτε η επιλογή της Χάγης ως τόπου διεξαγωγής – γενέτειρα του ίδιου του Ρούτε – ούτε και το επίσημο δείπνο που θα παραθέσει ο Βασιλιάς της Ολλανδίας στον Αμερικανό Πρόεδρο. Όλα αποτελούν μέρος μιας καλά υπολογισμένης επιχείρησης υψηλής διπλωματικής κολακείας, με στόχο να κρατηθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες στο εσωτερικό του ΝΑΤΟϊκού πλαισίου, έστω και υπό όρους. Μάλιστα σύμφωνα με τα ολλανδικά μέσα ενημέρωσης ο Τραμπ απόψε θα κοιμηθεί στο παλάτι κάτι που χαρακτηρίζεται ως πρωτοφανές.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι αφαιρέθηκε από το επίσημο πρόγραμμα και, σύμφωνα με πληροφορίες, θα παραστεί μόνο στο επίσημο δείπνο.
Χωρίς χρονοτριβή
Η φετινή Σύνοδος έχει σχεδιαστεί λεπτομερώς με μεγάλη προσοχή, έτσι ώστε να είναι σύντομη και απολύτως ελεγχόμενη. Η κορύφωση των εργασιών, με τη συμμετοχή του Τραμπ, θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 24 Ιουνίου και θα διαρκέσει μόλις τρεις ώρες, ακριβώς για να αποφευχθεί οποιαδήποτε σύγκρουση ή εκτροπή που θα μπορούσε να τον εξοργίσει και να προκαλέσει ανεπιθύμητες εξελίξεις για τη Συμμαχία.
Σύμφωνα με πηγές, ακόμη και το τελικό ανακοινωθέν της Συνόδου θα είναι εξαιρετικά σύντομο – μερικές παράγραφοι μόνο – σε αντίθεση με τα εκτενή και αναλυτικά κείμενα προηγούμενων ετών. Το κείμενο θα δίνει έμφαση στη δέσμευση των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ και στον νέο στόχο των 5%, αποφεύγοντας λεπτομερείς πολιτικές τοποθετήσεις.
Η ακριβότερη Σύνοδος του ΝΑΤΟ στην ιστορία
Όλα πρέπει να είναι στην ακρίβεια. Το κόστος της διοργάνωσης ανέρχεται στα 183,4 εκατομμύρια ευρώ, καθιστώντας τη την ακριβότερη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στην ιστορία– καθώς και τα δρακόντεια μέτρα ασφαλείας στη Χάγη, μοναδικά στην ιστορία της Ολλανδίας. Η ολλανδική αστυνομία υλοποιεί τη μεγαλύτερη επιχείρηση ασφαλείας που έχει πραγματοποιηθεί ποτέ στη χώρα, με κυκλοφοριακούς αποκλεισμούς και αυξημένη παρουσία στρατιωτικών δυνάμεων στο κέντρο της πόλης.
Μια αποτυχημένη Σύνοδος μπορεί να έχει επιπτώσεις που ξεπερνούν τα σύνορα της Ολλανδίας. Όσο πιο γρήγορα τελειώσει, τόσο το καλύτερο.
Η Ισπανία απειλεί την ενότητα
Η μόνη παραφωνία για την ώρα φαίνεται να είναι η Ισπανία, με τον Πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσεθ να δηλώνει την Κυριακή ότι η χώρα του εξασφάλισε εξαίρεση από τη συμφωνία, διατηρώντας τις αμυντικές δαπάνες στο 2,1% του ΑΕΠ.
Ωστόσο, αυτή η εκδοχή δεν υποστηρίχθηκε από τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ. Στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε μια ημέρα πριν από την έναρξη της Συνόδου, ο Μαρκ Ρούτε ξεκαθάρισε ότι η Ισπανία δεν έχει λάβει καμία επίσημη εξαίρεση από τη συλλογική δέσμευση. Αντιθέτως, τόνισε πως η Μαδρίτη αναμένεται να ακολουθήσει τους υπόλοιπους συμμάχους και ότι η πρόοδός της θα επανεξεταστεί το 2029.
Αυτό που φαίνεται να έχει συμφωνηθεί στο παρασκήνιο είναι μια άτυπη “ευελιξία” στον ρυθμό συμμόρφωσης, ώστε ο Σάντσεθ να μπορέσει να διαχειριστεί την εσωτερική πολιτική πίεση και να ρίξει στάχτη στα μάτια του κυβερνητικού του εταίρου, της ριζοσπαστικής αριστεράς Sumar, η οποία αντιτίθεται σθεναρά σε οποιαδήποτε αύξηση στρατιωτικών δαπανών, απειλώντας ακόμη και με απόσυρση στήριξης προς την κυβέρνηση.
Όμως, λίγο πριν τη Σύνοδο και η Σλοβακία εξέφρασε τις αντιρρήσεις της για το 5% και ο φόβος είναι μήπως ακολουθήσουν και άλλοι.
Ο Τραμπ έρχεται…
Όμως ο Τραμπ έρχεται και δεν αφήνει περιθώρια για ελιγμούς. Οι δηλώσεις της εκπροσώπου του Λευκού Οίκου, Κάρολαϊν Λέβιτ, λίγες ώρες πριν την άφιξη του Αμερικανού Προέδρου στη Χάγη, το επιβεβαιώνουν:
«Ένα από τα κύρια θέματα συζήτησης θα είναι το όριο του 5% που πρέπει να πετύχουν οι σύμμαχοί μας στο ΝΑΤΟ. Ο πρόεδρος καλεί τους συμμάχους να κάνουν περισσότερα εδώ και καιρό. Τους έπεισε να εντείνουν τις προσπάθειές τους και να κάνουν περισσότερα κατά την πρώτη του θητεία – και θα τον ακούσετε να μιλά γι’ αυτό στο επικείμενο, ιστορικό του ταξίδι στην Ευρώπη».
Έχει δίκιο ο Τραμπ;
Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι η πίεση για αύξηση των αμυντικών δαπανών δεν είναι αδικαιολόγητη. Η Ευρώπη, άλλωστε, το συνειδητοποίησε με επώδυνο τρόπο μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022. Ήταν εκείνο το «καμπανάκι αφύπνισης» που οδηγεί τη φυσιογνωμία της Ένωσης από μια οικονομική κοινότητα με πασιφιστικά χαρακτηριστικά, σε μια Ευρώπη γεωπολιτική, με έμφαση στην άμυνα και την αυτάρκεια.
Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο επιβάλλεται αυτή η αλλαγή από τον Ντόναλντ Τραμπ εγείρει ερωτήματα. Ίσως πράγματι να επιδιώκει την «ενηλικίωση» και τον «απογαλακτισμό» της Ευρώπης – αλλά όχι τόσο για να ενισχυθεί η διατλαντική σχέση, όσο για να του επιτρέψει άνεση κινήσεων στον Ινδοειρηνικό και στον ανταγωνισμό με την Κίνα.
Τα διπλά όμως μηνύματα που στέλνει προκαλούν προβληματισμό – και επιτείνουν την ανασφάλεια. Απειλεί με δασμούς τους ίδιους τους συμμάχους του· απαξιώνει τον αγώνα της Ουκρανίας, εξομοιώνοντας θύμα και θύτη· και μόλις την περασμένη εβδομάδα, στη σύνοδο της G7, ζήτησε την επανένταξη της Ρωσίας, η οποία αποβλήθηκε το 2014 μετά την προσάρτηση της Κριμαίας. Σε αυτό το φόντο, η «ενότητα» του ΝΑΤΟ στη Χάγη είναι ίσως πιο εύθραυστη απ’ όσο φαίνεται στα επίσημα ανακοινωθέντα, ενώ όλα δείχνουν πως ο ρυθμός τον οποίο ακολουθεί δεν ορίζεται στις Βρυξέλλες, αλλά στην Ουάσιγκτον.
