Η στάθμη είναι πιθανό να μειωθεί έως και 18μ και να χάσει έως 34% της επιφάνειάς της μέχρι τέλος του αιώνα.Απειλείται ο οικότοπος για φώκιες και οξύρρυγχους που είναι υπό εξαφάνιση

Κατά τη διάρκεια της παιδικής του ηλικίας, η μητέρα του Αντιλμπέκ Κοζιμπάκοφ κρατούσε πάντα ένα βάζο με χαβιάρι οξύρρυγχου στο ψυγείο. Κάθε μέρα, το έβαζε με το κουτάλι σε μικρά κομμάτια ψωμιού με βούτυρο για το φάει εκείνος και τα αδέρφια του. Πίστευε πως το χαβιάρι κάνει καλό στην υγεία. 

Στον Κοζιμπάκοφ πάντως, δεν άρεσε. Ήταν αλμυρό και «μύριζε θάλασσα» λέει ο 51χρονος σήμερα οικολόγος στο Al Jazeera. 

Μεγάλωσε στο Ακτάου, μια πόλη στη δυτική Καζακστάν στις ακτές της Κασπίας Θάλασσας. Αλλά τώρα, περισσότερα από 40 χρόνια μετά θυμάται με νοσταλγία αυτό το οικογενειακό τελετουργικό.

Σήμερα, δεν έχει υπάρχει πια φυσικό χαβιάρι στα καταστήματα του Ακτάου. Οι οξύρρυγχοι είναι είδος που απειλείται με εξαφάνιση λόγω της υπεραλίευσης και της υποβάθμισης του οικοτόπου τους. Και σύντομα, η θάλασσα μπορεί να έχει εξαφανιστεί επίσης.

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature τον Απρίλιο, η στάθμη της Κασπίας Θάλασσας είναι πιθανό να μειωθεί έως και 18 μέτρα  και θα μπορούσε να χάσει έως και 34% της επιφάνειάς της μέχρι το τέλος του αιώνα.

Μια μείωση του νερού ακόμη και πέντε έως 10 μέτρων μπορεί να διαταράξει βασικά οικοσυστήματα στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένων των οικοτόπων για τις ενδημικές φώκιες της Κασπίας και τον οξύρρυγχο, όπως αναφέρει η μελέτη.

Για κατοίκους όπως ο Κοζιμπάκοφ, ο οποίος είναι μέλος ενός πολιτικού συμβουλευτικού οργάνου για το περιβάλλον στο Υπουργείο Οικολογίας, αυτό είναι σαφές εδώ και χρόνια. «Δεν χρειάζεται να διεξάγουμε μελέτες για να γνωρίζουμε ότι η θάλασσα συρρικνώνεται. Είναι ορατή με γυμνό μάτι», όπως λέει.

Η Κασπία Θάλασσα βρέχει τις ακτές πολλών χωρών: Ρωσίας, Καζακστάν, Τουρκμενιστάν, Ιράν και Αζερμπαϊτζάν. Αποτελεί την μεγαλύτερη περίκλειστη υδάτινη μάζα στον κόσμο και είναι μέρος του «Μεσαίου Διαδρόμου» – της ταχύτερης διαδρομής από την Κίνα προς την Ευρώπη παρακάμπτοντας τη Ρωσία. Επίσης αποτελεί και μια σημαντική πηγή πετρελαίου και φυσικού αερίου.

 

 

Πολλοί φοβούνται ότι η Κασπία Θάλασσα μπορεί να έχει την τύχη της κοντινής Αράλης, που βρίσκεται ανάμεσα στο Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν, η οποία άρχισε να συρρικνώνεται τη δεκαετία του 1960, καθώς τα ποτάμια που την τροφοδοτούσαν χρησιμοποιούνταν εκτενώς από τους Σοβιετικούς για την άρδευση βαμβακοκαλλιεργειών.

Αυτή τη στιγμή, η θάλασσα καταλαμβάνει μόνο το 10% της αρχικής της επιφάνειας και η υποβάθμισή της έχει τρομερές επιπτώσεις στο τοπικό οικοσύστημα και την υγεία των ανθρώπων.

Όπως και στην περίπτωση της Αράλης, τα προβλήματα της Κασπίας δεν οφείλονται μόνο στην κλιματική αλλαγή.

Ο ρόλος πετρελαϊκών εταιρειών

Ο Βόλγας, ο μεγαλύτερος και μακρύτερος ποταμός της Ευρώπης που βρίσκεται στη Ρωσία, αποτελεί την πηγή του 80 έως 85% του νερού της Κασπίας. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η διαχείριση των υδάτων της Ρωσίας έχει επηρεάσει τη θάλασσα.

«Με την πάροδο των ετών, η Ρωσία έχει κατασκευάσει πολλά φράγματα και δεξαμενές νερού στον Βόλγα και έχει χρησιμοποιήσει το νερό του για τη γεωργία και τη βιομηχανία. Ως αποτέλεσμα, πολύ λιγότερο νερό ρέει στην Κασπία Θάλασσα», δήλωσε ο Κοζιμπάκοφ στο Al Jazeera.

«Πριν από εκατό χρόνια, ο οξύρρυγχος ζούσε για πολλές δεκαετίες και κανείς δεν τον άγγιζε. Μεγάλωσε σε τεράστια μεγέθη, τα οποία μπορούμε να δούμε σε ιστορικές φωτογραφίες. Σήμερα, ο πληθυσμός του οξύρρυγχου έχει καταστραφεί από λαθροθήρες και το περιβάλλον του έχει μολυνθεί από πετρελαϊκές εταιρείες».

Τα τρία μεγάλα πετρελαϊκά πεδία του Καζακστάν, που ανακαλύφθηκαν κατά τη σοβιετική εποχή, λειτουργούν από ξένες εταιρείες.

 

Τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους, ο Βαντίμ Νι, περιβαλλοντικός δικηγόρος από το Καζακστάν που βρίσκεται πίσω από την εκστρατεία Save thε Caspian Sea (Σωστε την Κασπία Θάλασσα) «Σωτηρία της Κασπίας Θάλασσας», αποφάσισε να μηνύσει την ίδια του την κυβέρνηση. Υποστηρίζει ότι οι συμβάσεις που υπέγραψε το κράτος με τις πολυεθνικές εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου έχουν κρατηθεί μυστικές, γεγονός που καθιστά αδύνατο να προσδιοριστεί ο πραγματικός αντίκτυπός των δραστηριοτήτων τους στο περιβάλλον γύρω από την Κασπία Θάλασσα.

Τη δεκαετία του 1990, το Καζακστάν ειχε μόλις αποκτήσει την ανεξαρτησία του με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Όταν έγινε σαφές ότι τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου του μπορούσαν να εξορυχθούν και να μεταφερθούν σε άλλες χώρες, μεγάλες εταιρείες ενέργειας και οι δικηγόροι τους συνέρρευσαν στη χώρα για να εξασφαλίσουν συμφωνίες.

Διαπραγματεύτηκαν τις συμβάσεις τους με το καζακικό κράτος ώστε να υπόκεινται στο διεθνές ιδιωτικό δίκαιο, διασφαλίζοντας ότι οι λεπτομέρειες των συμφωνιών παρέμειναν εμπιστευτικές. Ως αποτέλεσμα, σε περίπτωση σύγκρουσης μεταξύ των συμβαλλόμενων θα απαιτηθεί διεθνής δικαστική διαιτησία για την επίλυση των διαφορών.

Ο Νι υποστηρίζει πως αυτό είναι άδικο και αντίθετο με το διεθνές δίκαιο, σύμφωνα με τη Σύμβαση του Άαρχους, η οποία διασφαλίζει την ανοιχτή πρόσβαση σε περιβαλλοντικές πληροφορίες. «Οι πετρελαϊκές εταιρείες δεν θέλουν να μειώσουν τα έσοδά τους και να αυξηθούν οι ευθύνες που έχουν έναντι του περιβάλλοντος . Ενώ συχνά διεξάγουν περιβαλλοντική έρευνα για να επιδείξουν την δέουσα επιμέλεια, υπάρχει λόγος να αμφισβητηθεί η αντικειμενικότητα και η αξιοπιστία αυτών των αποτελεσμάτων, δεδομένων των ιδίων συμφερόντων τους» όπως είπε ο Νι.

 

«Επιπλέον, συζητάμε για την ενεργειακή μετάβαση και τις γερμανικές επενδύσεις στην ενέργεια από υδρογόνο στην Κασπία. Αλλά θα είναι πράσινη ενέργεια για την Ευρώπη, όχι για εμάς. Το υδρογόνο απαιτεί τεράστια ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τα απόβλητα και τη ρύπανση των υδάτων».

Το δικαστήριο δεν έχει κάνει δεκτή την υπόθεση, υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχουν λόγοι για να ασκηθεί αγωγή. Αλλά ο Νι δήλωσε ότι εάν η έφεσή του γίνει δεκτή θα συνεχίσει την υπόθεση στο πλαίσιο του διεθνούς νομικού συστήματος.

Εν τω μεταξύ, ο αγώνας για τη διάσωση της Κασπίας Θάλασσας έχει ήδη ξεκινήσει. Στο Ακτάου, ο Κοζιμπάκοφ συνεργάζεται με την τοπική αυτοδιοίκηση, τους κατοίκους και τις ομάδες της κοινωνίας των πολιτών, ενώ παράλληλα κρούει τον κώδωνα του κινδύνου σε εθνικό επίπεδο συμμετέχοντας σε περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες.

«Θέλουμε να θέσουμε αυτά τα ζητήματα από τη βάση για να δείξουμε στην κυβέρνηση ότι οι άνθρωποι ανησυχούν», δήλωσε ο Κοζιμπάκοφ. «Όχι μόνο οι οικολόγοι αλλά και οι απλοί πολίτες, οι κάτοικοι του Ακτάου που μεγάλωσαν εδώ και ανησυχούν για το μέλλον των παιδιών και των εγγονιών τους.