Η Ελλάδα, με φυσικό σταυροδρόμι τριών ηπείρων, αναβαθμισμένες LNG υποδομές και νέα ερευνητική δυναμική, βρίσκεται σε μοναδική θέση αρκεί να ενεργήσει προνοητικά.
Γράφει ο Γιώργος Ατσαλάκης, Οικονομολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
Η διαταραχή των ροών πετρελαίου και φυσικού αερίου μπορεί να αναβαθμίσει τη στρατηγική σημασία της χώρας. Οι στοχευμένοι προστατευτικοί δασμοί και κυρώσεις στο πετρέλαιο και στο φυσικό αέριο τρίτων χωρών επιφέρουν αλυσιδωτές μετατοπίσεις στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη. Όταν ένας μεγάλος προμηθευτής αποκλείεται, τα φορτία του εκτρέπονται προς αγορές με λιγότερους περιορισμούς, ενώ οι παραδοσιακοί αγοραστές αναζητούν εναλλακτικές πηγές. Σ’ αυτό το πλαίσιο, ακόμη και χώρες με περιορισμένη πρωτογενή παραγωγή αλλά πλεονεκτική γεωγραφική θέση, όπως η Ελλάδα, μπορούν να αποκτήσουν δυσανάλογα μεγαλύτερη σημασία ως κόμβοι εισαγωγών, επανεξαγωγών και διέλευσης.
AdvertisementAdvertisementΗ λογική της «εκτροπής»
Η εμπειρία του 2022‑24 με το ευρωπαϊκό εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο κατέδειξε τον μηχανισμό της εκτροπής: τα ρωσικά βαρέλια που απαγορεύθηκαν στην ΕΕ κατευθύνθηκαν προς την Ασία, ενώ η Ευρώπη στράφηκε σε Μέση Ανατολή, ΗΠΑ και Αφρική. Η αναδιάταξη αγοραστών‑πωλητών ανέβασε τα ναυτιλιακά κόστη, αύξησε τη σημασία των στόλων δεξαμενόπλοιων. Παρόμοια εικόνα μπορεί να επαναληφθεί αν επιβληθούν δασμοί σε πετρέλαιο Ιράν, Βενεζουέλας, Καναδά, Μεξικό κλπ.
Η σημερινή ενεργειακή «βάση» της Ελλάδας
α) Περιορισμένη εγχώρια εξόρυξη – Το κοίτασμα του Πρίνου παραμένει το μοναδικό παραγωγικό πεδίο, με πρόβλεψη λίγο πάνω από 0,5 εκ. βαρέλια ετησίως για το 2025,
β) Εξερευνητική δυναμική – Οι σεισμικές έρευνες νότια της Κρήτης προχωρούν σε δεύτερη φάση από την κοινοπραξία ExxonMobil–HelleniQ Energy, ενώ πρόσφατα εκδηλώθηκε ενδιαφέρον και από τη Chevron για δύο θαλάσσια blocks,
γ) Υγροποιημένο αέριο (LNG) – Ο τερματικός Ρεβυθούσας, ήδη αναβαθμισμένος, και ο νέος πλωτός σταθμός (FSRU) στην Αλεξανδρούπολη, που τέθηκε εμπορικά σε λειτουργία το 2024, αυξάνουν την ικανότητα εισαγωγής‑επαναεριοποίησης, δ) Διασυνδετήριοι αγωγοί – Η Ελλάδα φιλοξενεί ήδη τον TAP και τον IGB, ενώ ο EastMed παραμένει σε φάση ωρίμανσης· εφόσον υλοποιηθεί, θα μεταφέρει έως 10‑15 δισ. κ. μ. αερίου προς Ευρώπη.
Οι δασμοί και οι διεθνείς κυρώσεις αναβαθμίζουν την ελληνική αξία:
α) Ως πύλη LNG για ΝΑ Ευρώπη. Μετά τον δραστικό περιορισμό των ρωσικών ροών, χώρες των Βαλκανίων και της Κεντρικής Ευρώπης (Βουλγαρία, Σερβία, Ουκρανία μέσω reverse flow κ.ά.) εξαρτώνται από non‑Russian LNG. Ο FSRU Αλεξανδρούπολης λειτουργεί ως «αιμοδότης» αυτής της ζήτησης∙ η αύξηση φόρτωσης μπορεί να ξεπεράσει το 70 % της ονομαστικής χωρητικότητας τα επόμενα χρόνια, εφόσον επιβληθούν πρόσθετες κυρώσεις σε ιρανικό αέριο ή περιοριστούν οι ρωσικές επανεξαγωγές μέσω Τουρκίας.
β) Ως διυλιστικό‑ναυτιλιακό hub. Τα ελληνικά διυλιστήρια (ΕΛΠΕ, Motor Oil) επεξεργάζονται βαριές και όξινες ποικιλίες, παρόμοιες με αυτές της Βενεζουέλας ή τα Καναδικά heavy blends. Αν οι ΗΠΑ απαγορεύσουν εισαγωγές τέτοιων ποιοτήτων, μέρος του αργού θα κατευθυνθεί στη Μεσόγειο, όπου Ελλάδα και Ιταλία διαθέτουν τεχνική συμβατότητα. Παράλληλα, ο μεγαλύτερος στόλος δεξαμενόπλοιων παγκοσμίως εδρεύει στον Πειραιά, προσφέροντας σημαντικό «εργαλείο» στην ανακατεύθυνση ροών.
Advertisementγ) Ως κόμβος επανεξαγωγών. Σε σενάριο ειδικών αγορών, το πρότυπο «import‑store‑blend‑re‑export» (εξομοίωση διαφορών ποιότητας) θα επιτρέψει στην Ελλάδα να λειτουργήσει ως κεντρική αποθήκη/αναμικτήριο για πετρέλαια διαφορετικής προέλευσης, διευκολύνοντας αγοραστές που χάνουν πρόσβαση σε συγκεκριμένους προμηθευτές.
Προοπτικές και κίνδυνοι των νέων κοιτασμάτων
Η ανακάλυψη ενός μεσαίου κοιτάσματος νοτίως της Κρήτης (π.χ. ~200 εκατ. βαρελιών ίσου πετρελαϊκού ισοδυνάμου) θα άφηνε αμελητέο ανθρακικό αποτύπωμα στην ΕΕ αλλά θα μείωνε το εισαγόμενο ρίσκο. Ωστόσο υπάρχει ο κίνδυνος του τεχνικού παράγοντα όπου μεγάλα θαλάσσια βάθη (> 2 500 μ.) αυξάνουν την CapEx και την προθεσμία «πρώτου πετρελαίου» σε 5‑10 έτη.
Επίσης ελλοχεύει και ο κίνδυνος του κλιματικού παράγοντα καθώς η ΕΕ καθορίζει ορίζοντα απανθρακοποίησης το 2050. Επενδύσεις που δεν αποσβένονται έως τότε αντιμετωπίζουν κίνδυνο απωλειών μέρους των κεφαλαίων.
AdvertisementΠεραιτέρω υπάρχει κίνδυνος από τον γεωπολιτικό παράγοντα όπου οι θαλάσσιες ζώνες τέμνονται με υποτιθέμενες τουρκικές διεκδικήσεις και η πιθανή όξυνση δημιουργεί ασφάλιστρα κινδύνου. Ο διπλωματικός συντονισμός Αθήνας‑Λευκωσίας‑Ιερουσαλήμ‑Ρώμης για EastMed, είναι απαραίτητος προκειμένου να διασφαλισθεί αγοραστικό ενδιαφέρον πριν ξεκινήσουν οι επενδύσεις.
Οι διεθνείς κυρώσεις και οι δασμοί μεταβάλλουν τη γεωγραφία της ενέργειας· βαρέλια πετρελαίου και αερίου, που χάνουν την έξοδό τους προς μία αγορά εκτρέπονται σε άλλες, δημιουργώντας κενά τα οποία πρέπει να καλυφθούν γρήγορα αλλού.
Η Ελλάδα, με φυσικό σταυροδρόμι τριών ηπείρων, αναβαθμισμένες LNG υποδομές και νέα ερευνητική δυναμική, βρίσκεται σε μοναδική θέση να επωφεληθεί από αυτήν τη ρευστότητα αρκεί να ενεργήσει προνοητικά.
AdvertisementΑπό τη μία πλευρά, μπορεί να εξελιχθεί σε βασικό «πνεύμονα» ενεργειακής τροφοδοσίας της ΝΑ Ευρώπης· από την άλλη, πρέπει να διαχειριστεί προσεκτικά το ρίσκο μακροπρόθεσμης επένδυσης σε υδρογονάνθρακες ενόψει των κλιματικών δεσμεύσεων. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής οφείλουν, λοιπόν, να αντιληφθούν έγκαιρα πώς οι διεθνείς κυρώσεις και οι δασμοί επηρεάζουν το σύστημα, να σταθμίσουν τα οικονομικά οφέλη έναντι των περιβαλλοντικών και γεωπολιτικών κινδύνων και να εφαρμόσουν μια στρατηγική «ευέλικτης ασφάλειας» που θα θωρακίζει τη χώρα ενώ θα την οδηγεί σε ένα βιώσιμο, διαφοροποιημένο ενεργειακό μέλλον που θα τις εξασφαλίσουν για πρώτη φορά την ενεργειακή της ασφάλεια.
Παρά αυτές τις πιθανές επιπτώσεις, η αβεβαιότητα παραμένει. Οι όροι μιας ειρηνευτικής συμφωνίας, στην Ουκρανία η επιβολή των δασμών, η στάση των δυτικών εθνών σχετικά με τις κυρώσεις και τους δασμούς και ευρύτερους οικονομικούς παράγοντες όπως η παγκόσμια ζήτηση.
Οι διακυμάνσεις και οι πολιτικές επιτοκίων θα επηρεάσουν όλες τις αντιδράσεις της αγοράς καθώς οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι εξακολουθούν να υφίστανται, καθώς οι παρατεταμένες εντάσεις ή οι ανεπίλυτες εδαφικές διαφορές θα μπορούσαν να συνεχιστούν να επηρεάσει τις εμπορικές σχέσεις της Ρωσίας. Κοιτάζοντας μπροστά οι συνεχιζόμενες αλλαγές στο εμπόριο αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου, που οδηγούνται από κυρώσεις, δασμούς και γεωπολιτικές στρατηγικές, έχουν αναμόρφωσει τις παγκόσμιες αγορές ενέργειας. Ενώ ο τερματισμός της σύγκρουσης Ρωσίας-Ουκρανίας θα μπορούσε να ανακουφίσει ορισμένες απώλειες και να αυξηθεί η διαθεσιμότητα πετρελαίου και φυσικού αερίου, ο συνολικός αντίκτυπος θα εξαρτηθεί από τις πολιτικές αποφάσεις σχετικά με δασμούς, κυρώσεις, στρατηγικές ενεργειακής ασφάλειας και πώς αντιδρούν οι μεγάλοι παραγωγοί σε νέα δυναμική προσφορά.
AdvertisementΟι ναύλοι VLCC για τα δρομολόγια MEG-Κίνα διαμορφώθηκαν στο WS67, σημειώνοντας εβδομαδιαία αύξηση 17%. Εν τω μεταξύ, τα επιτόκια Suezmax στη γραμμή Βαλτικής-Μεσογείου ήταν πάνω από 100 WS, αυξημένα 24% από μήνα σε μήνα. Οι ναύλοι της Aframax στη Μεσόγειο συνεχίζουν να παρουσιάζουν ανοδική δυναμική παρά την ελαφρά διόρθωση προς τα κάτω, επί του παρόντος στο WS135-άνοδο 13% από μήνα σε μήνα.
AdvertisementΟι τάσεις που βλέπουμε στην ναυτιλία, είναι ότι οι όγκοι μεταφόρτωσης (transshipment) αυξάνονται. Αυτό οφείλεται στο ότι εισάγονται έννοιες διανομής τύπου “hub and spoke” (κεντρικό λιμάνι-κόμβος και δορυφορικά λιμάνια). Η χώρα μας θα μπορούσε να συμπεριληφθεί σε μια σειρά από λιμάνια-κόμβους παγκοσμίως που διαχειρίζονται τους κύριους όγκους φορτίων. Τα φορτία στη συνέχεια φορτώνονται αμέσως σε μικρότερα πλοία με προορισμό λιμάνια-”ακτίνες” (spoke ports) διάσπαρτα σε όλο τον κόσμο. Με την ενσωμάτωση της δομής “hub” στο δίκτυο στη γραμμή ανατολής-δύσης, τα πλοία θα μπορούν να φθάνουν 7-9 ημέρες νωρίτερα στα ευρωπαϊκά λιμάνια.
Σε αυτό το περίπλοκο περιβάλλον, οι συμμετέχοντες στην αγορά πρέπει να παραμείνουν σε επαγρύπνηση καθώς μεταβάλλονται οι οικονομικές συνθήκες και επηρεάζονται από τις γεωπολιτικές εξελίξεις.
Advertisement
