Αυταρχικές πεποιθήσεις από θρησκεία, φεμινισμό και επιστήμη.

Ήταν Παρασκευή και τα σχολεία για κάποιο λόγο ήταν κλειστά. Στον δρόμο είδα σε μια γειτονιά μια ενδιαφέρουσα σκηνή. Δίπλα σε ένα μανάβικο μια γυναίκα έπαιζε μπάλα με ένα αγόρι. Φορούσε ποδιά, οπότε μάλλον δούλευε στο μανάβικο. Υπέθεσα ότι το παιδί ήταν γιος της και δεν είχε πού να τον αφήσει εκείνη τη μέρα. Αν ισχύει αυτό, αυτή η σκηνή αυτή μας δείχνει τη δυσκολία της σύγχρονης μητέρας να συνδυάσει τις υποχρεώσεις της. Πολλές φορές καλείται να κάνει τέτοιους σουρεαλιστικούς αυτοσχεδιασμούς. Δυστυχώς, όμως, δεν είναι πάντα ούτε τόσο απλό, ούτε τόσο χαρούμενο το αποτέλεσμα.

Λίγο μετά από το περιστατικό αυτό έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο, «Για μια νέα μητέρα» (Εκδόσεις Γλάρος) της ψυχοθεραπεύτριας, Ελάιν Χέφνερ. Παρόλο που το βιβλίο αυτό γράφτηκε το 1978 μπορεί κανείς να βρει πολλές απαντήσεις σε σχέση με τους σημερινούς προβληματισμούς για τη μητρότητα. Είναι πολύ διορατικό ακόμη και για τη δική μας εποχή.

Η συγγραφέας πολύ εύστοχα παρατηρεί ότι η μητρότητα βάλλεται από όλες τις μεριές και ότι η σύγχρονη μητέρα είναι μόνιμα σε αδιέξοδο. Ποτέ δεν θα είναι αρκετά καλή.

Πριν τον Φρόιντ ήταν ο Θεός. Η μητρότητα στη θρησκεία είναι ιερή, ασεξουαλική, χωρίς ανθρώπινο πατέρα, γράφει η Χέφνερ. Στην παραδοσιακή κοινότητα τα παιδιά ήταν ο προορισμός και η ολοκλήρωσή της γυναίκας. Σπάνια μπορούσε να είναι δημιουργική ή επιτυχημένη σε τομείς εκτός του σπιτιού. Δεν μπορούμε να μην παραδεχτούμε πως αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον αποκλεισμό των γυναικών από τη δημόσια σφαίρα και την οικονομική εξάρτησή από τους συζύγους τους.

Ο φεμινισμός, από αντίδραση στα παραπάνω, ήρθε για να ακυρώσει τελικά τη μητρότητα στο σύνολό της, συνεχίζει η Χέφνερ. Ισχυρίστηκε πως είναι κοινωνικό κατασκεύασμα, δεν είναι στη φύση μας να θέλουμε παιδιά, ούτε να θέλουμε να τα μεγαλώσουμε γιατί αυτά μας εμποδίζουν να εκπληρώσουμε το δημιουργικό δυναμικό μας. Τελικά, ο ακραίος φεμινισμός αναγνωρίζει ότι μόνο τα επιτεύγματα των ανδρών έχουν αξία και αυτά πρέπει να μιμηθούμε και καταλήγει να περιφρονήσει το ίδιο το γυναικείο σώμα.

Όλες οι αναπαραστάσεις για τη μητρότητα είναι τρομερά διχαστικές, επισημαίνει η Χέφνερ. Η μητέρα είναι πάντα ή καλή ή κακή. Η λογοτεχνία είναι γεμάτη με καλές ή με κακές μητέρες, που τους οφείλεται αστείρευτη ευγνωμοσύνη ή που κατέστρεψαν τα παιδιά τους. Η μητέρα δεν μπορεί ποτέ να είναι ένας σύνθετος άνθρωπος και ζει μόνιμα σε αυτό το σχίσμα ανάμεσα στον καλό και τον κακό εαυτό της.

Και αφού τώρα δεν υπάρχει τόσο έντονα η θρησκεία για να μας υπαγορεύει τις αμαρτίες μας, ήρθε στη θέση της η επιστήμη για να υποδείξει τι είναι καλό και τι όχι. Τώρα δεν φοβόμαστε τον Θεό, αλλά μήπως ο τρόπος που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας δεν είναι αρκετά παιδαγωγικός.  «Θρησκεία και ψυχιατρική παίρνουν η καθεμία διαφορετική θέση απέναντι στην ανθρώπινη συμπεριφορά, την οποία ελέγχουν με βάση διαφορετικά πάλι κριτήρια. Η θρησκεία τη μετρά με ηθικούς κανόνες. Η ψυχιατρική ζυγίζει το βάρος της στην ψυχολογική ισορροπία του ατόμου. Και τα δύο συστήματα την αξιολογούν ξεκινώντας από το «καλό» και το «κακό». Και τα δύο είναι από τη φύση τους αυταρχικά. Οι μητέρες βρίσκονται παγιδευμένες ανάμεσα σε δύο εξουσίες», γράφει η Χέφνερ.

Η σύγχρονη μητέρα κινδυνεύει να νιώθει σε κάθε της απόφαση ότι εγκαταλείπει είτε το παιδί της, είτε τον εαυτό της, λέει σε κάποιο άλλο σημείο του βιβλίου.

Οι επισημάνσεις της Χέφνερ είναι κάτι που μπορούμε να δούμε πολύ εύκολα σήμερα στην ελληνική κοινωνική πραγματικότητα. Οι μητέρες θα κατηγορηθούν ό,τι κι αν κάνουν και σίγουρα πολύ περισσότερο από τους πατέρες. Αν, για παράδειγμα, επιλέξουν να μην εργαστούν για να είναι πιο κοντά στα παιδιά τους ή επειδή δεν έχουν άλλη βοήθεια, δεν είναι αρκετά φεμινίστριες. Αν εργάζονται ή είναι κοινωνικά δραστήριες, όμως, ίσως κατηγορηθούν για παραμέληση των μητρικών τους καθηκόντων. Το λυπηρό είναι ότι οι ίδιες οι μητέρες χωρίζονται πολλές φορές σε στρατόπεδα και μάχονται ή ειρωνεύονται οι μεν τις δε.

Μόνο, όμως, το υποκειμενικό βίωμα έχει αξία και μόνο μέσα από αυτό θα έρθουν οι απαντήσεις και οι λύσεις για την κάθε μητέρα. Οι συνθήκες ζωής της κάθε γυναίκας και η κάθε πορεία μητρότητας είναι μοναδικές και σύνθετες κι αυτό είναι σημαντικό να το καταλάβουμε.

Εν κατακλείδι, εμείς οι μητέρες χρειάζεται να απελευθερωθούμε από τα στερεότυπα που μας πνίγουν και να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν είμαστε παντοδύναμα όντα, που μπορούμε να ελέγξουμε απόλυτα το καθετί πάνω στον άνθρωπο που φέρνουμε στον κόσμο. Τότε μόνο θα καταφέρουμε να αγαπήσουμε και να σεβαστούμε αληθινά και τα παιδιά μας και τον εαυτό μας.

Κι επίσης, η ενοχή οδηγεί πάντα σε καταθλιπτικό τέλμα. Αν καθημερινά κάνουμε ό,τι μπορούμε, αυτό θα πρέπει να είναι μερικές φορές αρκετό.