Γιατί στην πραγματικότητα είμαστε οι ίδιοι αιτία αυτής της κατάστασης.
Ίσως θα θέλαμε να αφιερώναμε χρόνο σε χόμπι ή σε φίλους, αλλά τίποτα δεν είναι τόσο συναρπαστικό και ελκυστικό όσο παλιά, οπότε οπότε πολύ απλά, προτιμάμε να σπαταλήσουμε άλλη μια ώρα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Γι΄ αυτό και οι ειδικοί προτείνουν, πως το πρόβλημα έγκειται στην έλλειψη που μπορεί να έχουμε σε ντοπαμίνη.
«Οι άνθρωποι επιλέγουν τα μέσα ενημέρωσης, διάφορες δραστηριότητες και τρόφιμα που μπορούν να προκαλέσουν έξαρση της ντοπαμίνης και να διαταράξουν την ισορροπία, και αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει σημαντικά την ψυχική μας υγεία», σύμφωνα με την δρ Άννα Λεμπκ, καθηγήτρια ψυχιατρικής και επιστημών συμπεριφοράς στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ.
Παρακάτω η ειδικός παραθέτει κάποιες σημαντικές πληροφορίες και όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για την έλλειψη ντοπαμίνης.
Τι είναι ακριβώς η ντοπαμίνη και πώς επηρεάζει την ψυχική μας υγεία
Η ντοπαμίνη είναι μια χημική ουσία που παράγουμε στον εγκέφαλό μας. Συγκεκριμένα, είναι ένας νευροδιαβιβαστής. Οι νευροδιαβιβαστές επιτρέπουν τη λεπτομερή ρύθμιση των ηλεκτρικών κυκλωμάτων. Βασικά, ο εγκέφαλός μας αποτελεί ένα σύνολο από ηλεκτρικά κυκλώματα, σαν καλώδια με τη μορφή νευρώνων που διοχετεύουν ηλεκτρικά σήματα και επιτρέπουν την επεξεργασία πληροφοριών.
Η ντοπαμίνη έχει πολλές λειτουργίες, αλλά τα τελευταία 75 περίπου χρόνια έχει αναγνωριστεί ως βασικός παράγοντας στην ευχαρίστηση, την ανταμοιβή και τα κίνητρα.
Παίζει κεντρικό ρόλο στη φαινομενολογία του εθισμού. Ο εθισμός είναι μια ασθένεια του εγκεφάλου όπου υπάρχει δυσλειτουργία σε μια συγκεκριμένη οδό ανταμοιβής, ένα συγκεκριμένο κύκλωμα στον εγκέφαλο, και η ντοπαμίνη παίζει κρίσιμο ρόλο στην οδό ανταμοιβής του εγκεφάλου.
Όταν κάνουμε κάτι που είναι ενισχυτικό, αυτό απελευθερώνει ντοπαμίνη στην οδό ανταμοιβής και λέει στον εγκέφαλό μας: «Αυτό είναι κάτι που πρέπει να κάνεις περισσότερο. Αυτό είναι σημαντικό για την επιβίωση».
Οι εξαιρετικά ενισχυτικές ουσίες και συμπεριφορές που έχουμε κατασκευάσει και στις οποίες έχουμε πρόσβαση τώρα, υπερφορτώνουν το σύστημα. Απελευθερώνουν τόση ντοπαμίνη ταυτόχρονα στην οδό ανταμοιβής που ο εγκέφαλος πρέπει να προσαρμοστεί ή να αντισταθμίσει με την υποβάθμιση της μετάδοσης της ντοπαμίνης.
Αυτό που μας οδηγεί σήμερα σε έλλειμα ντοπαμίνης
Πολλά διαφορετικά πράγματα απελευθερώνουν ντοπαμίνη στο μονοπάτι της ανταμοιβής, συμπεριλαμβανομένων πραγμάτων που είναι καλά για εμάς, όπως είναι η μάθηση ή το να περνάμε χρόνο με φίλους.
Το πρόβλημα είναι ότι έχουμε πλέον δημιουργήσει άλλου είδους «ναρκωτικά» που δεν υπήρχαν ποτέ πριν, όπως τα ψηφιακά μέσα. Έχουμε πάρει ακόμη και υγιείς συμπεριφορές όπως η άσκηση και τις έχουμε «ναρκώσει», παρακολουθώντας τους εαυτούς τοποθετώντας τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις κοινωνικές συγκρίσεις.
Υπάρχουν αναδυόμενες ενδείξεις ότι αυτά τα ψηφιακά μέσα ενεργοποιούν τα ίδια μονοπάτια ανταμοιβής με τα ναρκωτικά και το αλκοόλ και προκαλούν τα ίδια είδη δυσλειτουργιών που βλέπουμε σε άλλους εθισμούς.
Το ίδιο συμβαίνει και με τη ζάχαρη. Τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα προκαλούν απελευθέρωση ντοπαμίνης και το μονοπάτι ανταμοιβής οδηγεί στα ίδια είδη συμπεριφορών όπως όταν οι άνθρωποι εθίζονται στα ναρκωτικά και το αλκοόλ.
Η συνειδητοποίηση της εθιστικής συμπεριφοράς και πώς το αντιμετωπίζουμε
Όταν εξετάζουμε τι κάνει κάτι εθιστικό, υπάρχουν διάφοροι παράγοντες. Ο ένας είναι η δραστικότητα, η οποία αναφέρεται στο πόση ντοπαμίνη απελευθερώνεται στην οδό ανταμοιβής και πόσο γρήγορα απελευθερώνεται. Αλλά άλλοι παράγοντες είναι απλά πράγματα όπως η πρόσβαση.
Tο άλλο πράγμα που κάνει κάτι εθιστικό είναι η ποσότητα και η συχνότητα έκθεσης. Όσες περισσότερες δόσεις ντοπαμίνης δέχεται ο εγκέφαλος, τόσο πιο πιθανό είναι να αλλάξει και να προσαρμοστεί με τρόπο που μπορεί να δημιουργήσει τη νόσο του εθισμού.
Τα κριτήρια για τη διάγνωση του εθισμού είναι λίγο πολύ τα ίδια σε όλους τους διαφορετικούς ορισμούς. Ανεξέλεγκτη χρήση, ψυχαναγκαστική χρήση, επιθυμία και συνέπειες, καθώς και τα φυσιολογικά κριτήρια που υποδεικνύουν βιολογική εξάρτηση.
«Αυτό που προτείνω είναι μια δοκιμή αποχής 30 ημερών, που στην καθομιλουμένη ονομάζεται ″νηστεία ντοπαμίνης″. Όχι από όλες τις ανταμοιβές, αλλά μόνο από την προβληματική ουσία ή συμπεριφορά για να δούμε πόσο δύσκολο μας είναι να το σταματήσουμε αλλά και πώς αισθανόμαστε μετά από τέσσερις εβδομάδες», συμβουλεύει η ειδικός.
Και τέσσερις εβδομάδες διότι αυτό είναι, κατά μέσο όρο, το χρονικό διάστημα που χρειάζεται για να επαναρυθμιστούν οι οδοί ανταμοιβής, τουλάχιστον φαινομενολογικά. «Πάντα προειδοποιώ τους ανθρώπους ότι θα νιώσουν χειρότερα πριν νιώσουν καλύτερα. Αλλά αν ξεπεράσουν τις πρώτες 10 έως 14 ημέρες, συχνά θα αισθάνονται πολύ καλύτερα», προσθέτει.
Το θέμα δεν είναι να μην αισθανόμαστε την ευχαρίστηση, αλλά να επαναφέρουμε την ισορροπία έτσι ώστε οι απλές απολαύσεις να έρχονται και πάλι μέσω της ανταμοιβής. Αυτό δεν πρόκειται να συμβεί αν οι άνθρωποι επιδίδονται συνεχώς σε αυτές τις ανταμοιβές χωρίς τριβές, υψηλής ισχύος.
Related…
Η έννοια της «αυτοδέσμευσης» διαδραματίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο και μας βοηθά να βεβαιωθούμε ότι δεν περιβάλλουμε συνεχώς τον εαυτό μας σε αυτές τις υψηλής ισχύος, φτηνές απολαύσεις, και με αυτό τον τρόπο να μην αντιμετωπίζουμε αυτό το πρόβλημα εξ αρχής.
Με πληροφορίες από CNN Health.
